Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Ботагөзді құтқарып алғаннан кейін Амантай серіктерімен ақылдасты да, Меңіреу аталатын қалың қарағайдың жолдан алысырақ түкпіріне кіріп бекінді, азықтары – Итбайдың малы.

Бұл істің кімнен болғанын білген Итбай, уезге мәлімдеме жіберіп, уезд шаралар қолданып көріп еді, одан іс шығара алған жоқ. Қанша іздегенмен Амантайлар мекенің таптырған жоқ. Әбден кектесіп алғаннан кейін, Амантай тобы тығыла беруді қойып, көрініс беруге, топтанып Меңіреуден далаға шығып жүруге айналды. Қауіп пен қатерге ағайындасып алғаннан кейін: «бір түн жалынсын, Итбай сақ болсын, бауыздап кетем!» деп хабар айтты Амантай.

Бір күні күтпеген хабар сап ете қалды.

– Уа, немене?!– десті Амантай тобы шуылдап.

– Бір жаманат естіп келдім.

– Не жаманат?

– Патша қазақтан солдат алатын бопты.

– Оны қайдан естідің?

– Кеше урядник осы хабарды әкелген екен, бүгін ел іші шапқын.

– Сенің кейде қулығың болушы еді. Абайла! Бұл ойыншық сөз емес!–деді Амантай хабаршыға.

– Мені жауырын деп тұрмысың, не бала деп тұрмысың – деп хабаршы кейіді.– Бұндай сөзбен ойнайтын мен жынды ма?

– Неше жастағыны алады екен?

– 19 бен 31-дің арасын алса керек.

– Бұл бұйрық кімдікі екен?

– Қайдан білемін кімдікі екенін. Мен қасында отырып жаздырды деймісің?

– Ел неғып жатыр.

– Не қылсын. Азан-қазан, у-шу. Қасқыр талаған қойдай үрей. Ерсілі-қарсылы шапқын.

Жігіттер «енді не істейміз?» дегендей, салбыраған бастарын көтеріп, Амантайға қарады.

– Тағы да кісі жіберіп білдірейік,– деді Амантай, аз ойланып,– мүмкін өтірік қауесет боп, жұрт жәй дүрлігіп жүруі.

2

Орта атты желдіріп, шеткі атты шаптырып, Бурабай жақтан келетін қара жолдың шаңын аспанға шығарып, қатты келе жатқан пар атты Кошкин екенін Итбай алыстан болжады.

Бұл кезде Итбай ауылы Көксеңгірдің көк төбесінен өтіп, Сілейті өзені жақтағы кең жайлауға шыққан еді. Ол ара Бурабайдан суыт жүрген кісіге күн жарымдық жол болғанмен, соңғы бір айдың ішінде Кошкин ат ізін суытпай өте жиі келіп кететін. Келген сайын бір үлкен жаңалық хабар әкелетін.

Басқа күндерде келетін әдетіндей Кошкин: орта аттың барлық желісімен, және қамытын ауыз омыртқасына апара, арбаны күшін сала тартқан шеткі аттың барлық шабысымен, доғаға байлаған екі қоңыраудың тымық далада ызыңдап шіңгірлеген дауысымен, жолдың шаңын бұрқыратып отырып, үйдің түбіне екпінмен кеп тоқтай қалды.

– Аман!– деді Кошкин Итбайға, қылышын сол қолымен ұстай, арбадан қарғып түсіп, кескіні күп-күрең боп.

– Здрасти,– деді Итбай қолдасып.

– Мен сізге өте тығыз бұйрық әкелдім.

– Не бұйрық?

– Кіргесін айтам.

Болыстың кеңсесі Итбайдың отауында еді. Горбунов сонда аяқтағы қымызды анда-санда бір жұтып, столдың қасында қағаз жазып отырған.

– Ә, Платон Трофимович!– деді Горбунов ұшып түрегеліп,– Қош келдіңіз, төрге шығыңыз!

– Мое почтение, Гавриил Гаврилович.

– Сусаған шығарсыз?–деді Итбай, Кошкин Горбуновтың қасына отырып, ернін тамсанғасын,– қымыз ішесіз бе?

– Әкеліңіз!

Үлкен сары аяқпен берген түнемел қымызды Кошкин аптыға бір-ақ жұтты да, маңдайынан бұрқ ете түскен терді саусағымен сыпырып, ұртын толтыра бір кекіріп алып, сумкасына қол сала бастады.

Ботагөзді Ерғазы мен Бүркітбайдан біреулер жолда тартып әкеткен хабарын естігеннен кейін, Итбай ол кісіні Амантайға жорып, уезге бұл туралы мәлімдеме жіберген. Уезд: «тез ұстап әкел!» деп Кошкинге бұйрық берген.

Ізіне біраз түскеннен кейін Кошкин Амантайды анықтаған. Бірақ ұстауға қолданған шаралары іске аспаған. Соңғы келіп кеткен жолы ол Амантайды не қылған күнде, серігімен қолға түсірем деп кеткен. Итбайдың Кошкиннен күтіп отырғаны осы хабар еді.

– Не хабар бар Амантайдан? – деді Итбай, Кошкин түрген іргесінен самал соққан үйде, аздан кейін тері кеуіп демін алғасын.