Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

– Ол рас қой, Ботам,– деп бастады ол сөзін,– ел намысын жоқтасам десең, сені бетке кім қағады. Бұл топтан бір жола айырыл демеймін мен. Мына Асқармен бірге жолаушылап қайт дегелі отырмын. Бұл келмей қозғала қояр түріміз жоғын көріп отырсың. Жолда Ұлбергенге соғыңдар. Ол бейшара да сені бір көруге зар боп аңырап отыр дейді, өзі сырқат дейді...

Топпен бірге болуға шын бекінген Ботагөздің жүйесін шешесінің аты аталуы бұзыңқырап кетті, көзіне жас кеп қалды. Шешесін ол аса аңсаулы еді, Ермоловқа алтын прискасында, Темірбектің қолында тұратынын естіген, сырқаттығын естімеген.

Шеше туралы оның ау-жайын байқап қалған Амантай сол пернесін баса түскісі кеп:

– Сөйт, шырағым,– деді Ботагөзге,– өлі-тіріңді біле алмай, өзегі талып жүрген бейшараның мауқын басып, көзіне көрініп кел. Одан әрі Асқарға ер, ерме – ерік өзіңде.

Осыған Ботагөзді көндірді де, екі жастың қосылуына ерік беріп, тілеулі жарқын жолға оларды ертеңіне қолынан аттандырды.

5

Қазіргі «Степняк» алтын заводының орнында революциядан бұрын шахтыдан шығарылған тау-тау сары балшықтардың арасында жүз шақты әр сайға бытырай салынған жермен-жексен кішкене үйлер болатын. Соның шеткерірек біреуі – Темірбектікі еді.

Іргесі қаланғаннан бергі осы кішкене жер үйдің ішінде Ұлбергеннің көзінен аққан жасын жинай берсе, үйге сыймай, төбесі ашық болса төгіліп кетер еді.

«Төрт құлыным тірі болса – маған одан артық дәулеттің керегі не?» дейтін еді Ұлберген, басы аман күнде. Азамат балалары болғанмен, қысқа жіп күрмеуге келмей, ішімдік-киімдіктен кейде тарығып қалса да, Ұлберген ол тілегінен ешуақытта жаңылмайтын еді.

Кенжетай қолға түсуден бастап, Ұлбергеннің тиыштық ұясы бұзылды. Қайғы үстіне қайғы жамала берді. Кенжетай қайғысын ауырлап жүргенде, «көз ашып көрген қызығым» деп туған баласынан кем көрмейтін Айбала ауырды. Одан кейін, «тұлабойы тұңғышым» деп жақсы көретін Балтабек ұсталды. Одан кейін Айбаланың қайтыс болуымен, Ботагөздің жоғалу қайғысы қабаттасты.

Қайғының қара бұлты төбесінен төне басып, жан-жағын тұмандай торлаған Ұлбергеннің бар әлінен келгені көзінің жасы. Ол ояуында да жылады, ұйқысында да жылады, тұрса да жылады, отырса да жылады.

Басы аман кезде Ұлберген жайқындай ет-женді семіз кісі еді.

«Осы несін жеп семіреді?» деп таңданатын еді біреулер. «Қайғысыз қара суға семіреді» деген. Ұлы-қызың түгел тұрса, сен де семірерсің,– дейтін еді біреулер.

Сол еттен, сол нұрлы кескіннен Ұлберген аз күнде айрылып, екі беті солып, қан жоқ, сел жоқ – сүзектен тұрған кісідей құп-қу, боп-боз болды да қалды.

Шешесінің бұл қайғысына ішінен еншілес болған Темірбек сыртқа сыр бермеді. Айбаланың сүйегін Бурабайдан алып келіп жерлегеннен кейін Ұлбергеннің:

«Ботагөзді ізде, сұрастыр, тап! Сенен басқа оны кім іздейді?» дегеніне қарамай, Темірбек шахтасына түсіп, жұмысын істей берді.