Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Екеуінің құшағына құшақтары, еріндеріне еріндері жабыса қалды.

Бұл бақытты құшақты көк жиектен аспанға көтеріле берген айдан басқа, адамзатта Ұлберген ғана көрді. Орта жастан асқанмен, Ұлбергеннің көзінің өткір нұры тайған жоқ еді. Тысқа шыға, есік алдында арбаның қасында құшақтары айқасқандардың кім екенін ол жазбай таныды. Ботагөз бен Асқардың арасындағы оқиғаны Ұлберген естіген еді. Олардың қосылуы Ұлбергеннің арманы еді. Сондықтан, көз алдында құшақтары айқасқан екі жасты көргенде:

– Жасаған!– деді Ұлберген айға телміре қолын жайып, ішінен бата оқып,– жасаған, бұл бақытты екі қарашығыма көпсіне көрме! Артынан ай, алдынан күн туғыза гөр!

6

Горбунов пен Елікбайды тізіммен Көкшетауға жіберіп, түнемел қымыздан қанып ішіп ұйқтап қалған Итбай біреудің «тұр» деген жағымсыз даусына елегізіп атып тұрса, шаңырақтан көрінген күн, түстен ауып барады екен. Оятқан Ерғазы. Сұры қашып кеткен. Дір-дір етеді.

– Немене?– деді Итбай, былшықтанған көзін уқалап.

– Жылқыбай келді. Жылқыны Амантай басқарған жігіттер талап, мініп кетіпті. Ат, айғыр, бие демесе керек. Асау, жуасына қарамайды дейді. Аяқ артуға жарайтындарынан түк тастамапты. Тай, құлындар бет-бетімен үркіп қаңғырып кетіпті.

– Апыр-ай, не дейді?

– Шапқыншылардың беті осы жақта дейді...

– Не дейді?!–деді Итбай атып түрегеп.– Шақыршы Жылқыбайды! Бүркітбай қайда?..

Ерғазы жүгіріп шығып Жылқыбай мен Бүркітбайды шақырып келді.

– Беті жаман,– деді Жылқыбай,– бозқасқа айғырмен қуғыншыға шалдырмай кеттім. Осылай қарай қаптап келеді. Тез тығыл, мырза!..

– Бозқасқа осында ма?

– Осында.

– Менің өз ерімді ерттей қойшы, онда?

– Қашып құтыла алмассың, мырза. Айнала тосқауыл!

– Енді қайтем?–деді Итбай абыржып, ішінен: «келеді деген солдаттар да кешікті-ау. Сарыбасқа не болды, тез әкелмей!»–деп өкініп.

– Қайдан білейін... қараша үйлердің біреуіне жасырына тұрмасаң.

– Бар ендеше, Сиқымның үйіне жүгір!.. Бүркітбай, сен де баршы! Мен кәзір барам...

Жігіттердің жасын үстінен түзеген тізім – қағаз салатын шкафта еді. Түзелген тізімді жаңадан жазып, Горбунов Қотыркөл қаласына әкеткен. Үйде болса айрылып қалармыз деп ойлаған.

– «Қырсыққанда қымыран іриді» деген осы екен!– деді Итбай аузына құлып салған шкафтың кілтін таба алмай долданып.

Шкаф ашылмайтын болғасын, балтамен бұзайын деп жатыр еді:

– Ойбай, әке!– деді Ерғазы жүгіріп кіріп,– келіп қалды... Қаптап келеді...

Итбай жүгіріп далаға шықса, адам емес, тау көшіп келе жатқан сықылды. Қою қара бұлттай боп аспанға көтерілген шаңнан адам көрінбейді.

Сиқымның үйін даярлатқан Жылқыбай қолын бұлғаған соң, Итбай өкпесін қолына ала жүгіріп барып, үш қанат қара құрым үйге сып беріп кіріп кетті.

– Мына кебежеге түс!– деді Жылқыбай, айнала ұзын арқанмен шандыған бір жаман кебеженің қақпағын ашып,– үстіне бір құрымды жаба салайын.

Естілген аттың дүбірі төбесін тескендей болған Итбай алқынған қалпымен кебежеге кіре беріп, Бүркітбайға көзі түсіп еді, түсі сұп-суық, ызғар соғып тұрғандай екен. «Бұл қалай?» дегендей ойға түскен Итбай үлкен кебеженің ішіне бүктетіле жатқанда, Жылқыбай үстінен ескі құрым түндікті жаба салды.

Ішінен кәкір-шүкір, көр-жерін алмаған кебеже, сыртқы көлемі қомақты көрінгенмен, Итбайдың семіз денесіне тарлық істеді. Енеден шырылдап туа, Итбайдың өмірінде бұл бірінші көрген қорлығы еді.

«А, құдай!– деді ол назаланып, денесі кебежеге сыймай, лыпылдап соққан жүрегі кеудесіне сыймай, тынысы тарылып,– бұдан да өлгенім жақсы екен. Мынау не қорлық!»

– Жүр, енді ана жаққа барайық, Бүркітбай,– деді Жылқыбай, шапқыншылар Итбайдың үйіне қарай беттегенде.

– Жүре бер, өзің!– деді Бүркітбай ашулы қабақпен алара қарап.

Сиқым үйінін, есігінің алдына қалшиып тұрып қалған Бүркітбайға, кетіп бара жатқан Жылқыбай алақтап қарап: «Шіркін, дәмдес болған адамы ғой, қимай тұрғанын!» деді ішінен.