Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

– Бауырым!..– деген ыңырсыған дауыспен, аяғынан тұруға шамасы келмей тізесінен отырған Итбай қолын созғанда, Қожантайдың сүйегісі келіп жанына барып қалып еді, Темірбектің, балтасы жарқ ете түсті.

Қожантайға созған екі қолының арасынан төсі арқылы домалап барып, Итбайдың басы жерге түсті.

ТӨРТІНШІ ТАРАУ

ЖАНТАЛАСТА

1

Амантайдың бір топ жігіті жанжалдың бас кезінде «Степняк» алтын заводының ұлықтарын өлтіріп, заводты талағанда, Темірбек бірнеше жұмысшымен соларға қосылып кете барды да, содан қайтпады. Үйде Ұлберген мен Ботагөз ғана қалды.

Итбайды Амантай тобы өлтіргенін, басын балтамен шабушы Темірбек екенін Ұлберген мен Ботагөз естіді. Аздан кейін, Итбай тұқымы үкіметтен солдат алып, елге шыққан хабары тарады.

«Итбайды өлтіруге қатынасқан адамның, тұқымын түгел қырады екен» деген хабар тарады. Бұл хабардан қорыққанмен ,күн санап емес, сағат санап Асқарды күшен Ботагөз келуін тосты, және шешесін де тастап кетуге болмайды,– ол төсек тартып жатып алған, халі ауырлап барады... Сондай жағдай салдарынан Амантай тобына ,кете алмаған Ботагөз, үйде қарап отырса аштан өлетін болғасын, заводқа тәшкемен балшық тасу жұмысына кірді. Асқар кешікті. Хабар жоқ. Не болғанын білмей, Ботагөздің де, Ұлбергеннің де шыдамдары тоза түседі, жүректері тулай түседі...

Бір күні Ботагөз жұмыстан қайтып үйіне келсе – үй іші опыр-топыр шашылған, шешесі терде бүктүсіп жатыр. «Бұған не болды?» деген оймен шешесінің қасына кеп, «апа!» десе, дыбыс бермейді. «Апыр-ау, бұл қалай?!» деп Ботагөз шешесінің басын көтеріп еді, жүрегі су ете түсті: маңдай сүйегі жоқ, басының іші үңірейіп тұр!.. Беті баттасқан қан... Көзі жерге түсіп еді, ұйысқан қанға баттасып миы жатыр...

Ботагөздің дірілдеген қолынан шешесінің былқылдаған жансыз денесі түсіп кетті. Жылайын деп еді, көзінен жас шықпай қалды. Не қыларын, не болғанын білмеген ол, қаққан қазықтай бір орыннан тырп еткен жоқ.

– Ойбай, жасырын!– деген сөз шалынды оның құлағына осы кезде.

«Бұл кім?» деп қараса, көрші үйдің шалы екен.

– Жаңа,– деді шал сасқалақтап,– Итбайдың төре баласы Сарыбас... солдатпен... шешеңді атып өлтіріп кетті... саған кетті!.. Жасырын!..

Итбайды Амантай тобының өлтіргенін, оның ішінде Темірбек те болғанын Ботагөздің құлағы шалған еді, сондықтан сағат санап ол жақтан қауіп күтетін, міне, келді сол қауіп!..

Есінен адасқан Ботагөзге шалдың қорқыныш сөзі әсер бермеп еді:

– Шырағым-ай!–деді шал,– саған не болды?.. Өлген артынан өлмейсің. Тез тығыл!

– Өзің бірдеме ғып жасыр,– деді шалдың кемпірі,– есінен адасып тұр ғой, не ес бар дейсің?!.

Сол арада шахтыдан шыққан, тау боп үйілген сары балшық бар еді. Соның бір шұқырына шал есік алдында жатқан арбаның қорабын төңкерді де, «осында жата тұр!» деп Ботагөзді жетектеп алып барып, қораптың астына жатқызып, үстіне жеңіл ғып топырақ үйді.

Мұны жан адам көрген жоқ. Итбай тұқымдары Ботагөзді жұмыс басынан таба алмай үйіне қайта келіп еді, жоқ!.. Көршілерін қысып еді, айтпады. Кошкин бірге екен.

– Ертеңге шейін,– деді ол көршілерге,– таппасаңдар, бәріңді де ұстап айдаймын, аттырам!..

Темірбекпен бірге істейтін бір момындау жігіт бар еді. Ботагөзді ұстап беруге қимай, қайда сақтауды білмей сасқан шал, соған ақылдасты. Түнде жігіт Ботагөзге сөйлесті.

– Саспа,– деді ол оған.– Төсек-орын, киім-кешегіңді ал да, маған ер, шахтыға апарып жасырайын. Бір жөні болғанша, содан шықпа. Біздің жігіттерде сыр шашатыны жоқ. Тірі жанға айтпайды. Егер көзге көрінер жерде болсаң, Итбай тұқымы таптырмай қоймайды.

Басқа амал таба алмайтын болғасын, Ботагөз жылап-жылап, таң біліне шахтыға түсті де, бір қуысты мекен етті.

Ботагөзді шахтыға неге ертіп түсіргенін білмеген старатель жігіттерге, жасырған жігіт мән-жайды айтып еді.