Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

– Тудың түсі қандай болатынын ақылдасамыз деп еді ғой жұрт. Мен соған қарап жүрмін.

Амантайдың есіне Асқардың «қызыл ту тігейік» деген сөзі түсті. Неге ол «түсті» ту тігу туралы айтқан Асқардың сөздері көңіліне ұялаған Амантай жауап күтіп, кескініне үңілген Бүркітбайға «Қызыл ту!» деді.

Бүркітбайдың қойнында туға арналған екі еннен құраған, ұзындығы үш кезден артық, бір ақ жібек, бір қызыл жібек бар еді. Амантай «Қызыл ту» деген соң, Бүркітбай қызыл жібекті қойнынан алып, ұзын құрықтың басына бір шетін кере байлап, туды Амантайдың оң қолына ұстата, атқа мінді.

– Ал, мен кеттім!– деп Амантай туын желбірете, атын тебініп жіберіп, тарта жөнелді.

Нысанаға алған жотасына жеткенше, Амантай артына қараған жоқ. Көкқасқа ат семізден жарап, бабына келіп жүр еді. Бұл жолы шабысқанда ол құс боп ұшып келе жатқан тәрізденді «Ер қанаты – ат» деген мақалды иманындай көретін Амантай, арттағы желді алдына шығарып, алдынан соққан желге жалы тік тұрып, кеудесін көкке көтере, тұяғын топыраққа қашай сала, аузын арандай аша, ақ көбікті езуінен бұрқырата сілтеген Көкқасқа атқа жан-тәнімен разы болды.

Көз ұшында көрінген жартасқа қалай жеткенін Амантай сезбей ғап, аттың қызу шабысымен жартасқа ту тігем дегенін ұмытып, қасынан ағып етіп бара жатты да, «тоқтайды екем ғой» деген ой түсіп, аттың тізгінін тежеп барып, жартастың арғы жағынан ойысып бұрылды. Артында құйрық тістесе «еле жатқан салттыға Амантай көз қырын салып еді – Темірбек екен. Астында Итбай тартып алған Балтабектің Қоянкөгі. Одан кейін келе жатқандардың қанша жан екенін шаңдақ көрсетпеді.

Амантай жартастың қасына кеп секіріп түсіп, атын Темірбекке ұстатып, текшеленген тастың төбесіне өрмелеп шығып, екі тастың арасындағы бір жарыққа тудың сабын қадады.

Осы кезде сатыр-күтір шабыспен артында келе жатқан топтың алды жартастың маңайына үйіріле бастады. Аттанған жерлері онша жырақ болмағанмен, жартастың айналасына жігіттер биенің екі-үш сауымы кезінде зорға жиналды. Содан кейін әр жақтан бірен-саран бытыраңқы келе жатқандарға қарамай, күні бойы тастың үстіне шегелегендей тік тұрған қалпынан қозғалмаған Амантай: шоғырланған топты мөлшерлеп, «шамасы 30–40 мыңдай барсын,- ау!» деп жорамалдады.

– Ал, жұрт!– деді Амантай бір кезде айқайлаған дауыспен,– бүгін осы маңда қонамыз да, ертең таң сәріден Ерейменге беттеп тартамыз. Бүркітбай, бері келші! Сенька, сен де кел бері!

Үстіне жүк тиеген түйелердің алдында тұрған Бүркітбай мен Сенька жартасқа өрмелеп, Амантайдың қасына барды.

– Қару-сайманның қағазы сенде еді ғой, Сенька,– деді Амантай,– оқышы, мына жұрт естісін, не қару барын. Қазақ тілін жақсы білетін Сенька қару-құралдың тізімін қалтасынан алды да, оқи бастады:

– Орыс винтовкасы – жетеу, бытыра мылтық – жүз он екі, шиті мылтық – сексен үш, екі наган бар. Он бір алты атар бар...

Ар жағында атар мылтық болмаған соң Сенька кідіріп қалып еді.

– Неге бөгелесің?– деді Амантай,– оқи бер. Бізде мылтық соғатын завод жоғын жұрт білмей ме? Әр жерден қайыршының бақырындай жинаған мылтықтар емес пе? Оқ қанша?

– Шамасы бес жәшіктей винтовка оғы бар. Заводтың дүкенінен талаған он жәшік қорғасын оқ бар. Жарты пұтқа жақын кесек қорғасын бар. Ішінен қорғасынын жарып алатын бір қаптай балалардың сақасы бар.

– Әлгі бір алтын заводында, жер астының тасын сындыратын бірдемелер бар еді ғой?

– Одан екі жәшігін қолға түсіріпті ғой. Егер, атуын білсек.

– «Басы қаранын, бәрі игі»,– деді Амантай,– қолда бары жақсы. Қысылып бара жатсақ қалай ататынын білеміз.

– Ендігі қару,– деді Сенька күліп, оқыған қағазын бүктеп, көпшілікке,– өздеріңнің қолдарыңдағы қамшыларың мен сойылдарың, сойылға шанышқан істік темірлерің, белбеулеріңе қыстырған айбалталарың.

– Егер қолма-қол келтірсе, осы сойылмен де қырып шығамыз!– десті жұрт шу етіп.