Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

– Солдат!– деді Бүркітбай жігіттер бұйратқа сіңген кезде оралып кеп,– бізді біліп келе ме, білмей келе ме?

Әйтеуір, жер қайысып келе жатқан қалың қол.

– Қанша бар екен, шамасы?

– Кім білсін. Әйтеуір көп.

– Алыс жерде ме?

– Алыс емес. Он шақырымға жетпес.

– Ендеше, Бүркітбай, сен жылқыға шап. Ана бір белестің аржақ етегінде жатыр. Кісі кетіп еді. Сенің баруың жол. Ойыстыра, алдымызға ұстай айдаңдар!

– Жарайды!– деп Бүркітбай шаба жөнелді.

– Ал, жігіттер,– деді Амантай, қоршаған жігіттерге,– «жау аяған жаралы қалады». Өлер, я тірілер жер келді! Саса көрмеңдер, аянбай қимылдаңдар. Кәзір саспаңдар. Аттың таңертеңгі шабысы жер-дүниені басына көтереді. Жортақпен ғана жүрейік. Жау сезбесін. Қапысын табу керек. Осы бұйраттың арғы шетіне кіргізбей тосайық. Амантай алдына түскен топ, бұйраттың арғы жақ шетіне барып бекінген кезде, көлденең сайдың біреуін бойлап жылқылар да келді.

– Бұл бұйрат бізге жақсы бекініс,– деді Амантай басты жігіттерді жинап алып,– шама келгенше жауды ішіне кіргізбейік. Олардың қарауылы ендігі бұйратқа кіруге жақын шығар. Біздің тосқанымызды сезбесе, олар қапыда ұрылады. Жүретін жалғыз жолы осы. Жолға тосқауыл қойып, қарауылын атып түсірсек, қаннен-қаперсіз бұйратқа келіп қалады. Сол кезде жылқыны алға сала, кенеттен шабуыл жасап, берекесін алу керек. Егер олар бұйратқа таласса, мергендер даяр болсын. Жолдың екі жағын ала, бытырай аңдып жатсын.

– Дұрыс!–десті жұрт.

Оңтүстіктен солтүстікке қарай созылған бұйраттың ұзындығы 50–60 шақырымға кететін еді де, көлденеңі бес-алты шақырымдай еді. Әр жерінде текшеленген тастан өскен биік шыңдар бар. Бұйраттың күншығыс жақ шетінде ортасын жарып жол өтетін қақпа сықылды шың тұрушы еді, сол шыңның екі жақ қабырғасына Амантай өзі барып мерген жігіттерден тосқауыл, басына шыңдауыл қойды. Шыңның ішкі жағындағы алаптау бір жерге жылқыны иіртті. Содан кейін шыңға шығып қараса салт әскерлер шоғырланып, лек-лек боп келеді екен. Арт жағында шұбалған арбалар. Түрлеріне қарағанда бұйратта тосқан адам барын аңдамаған сықылды. Жер шамасы бұйратқа алты-жеті шақырымдай бар. Жан мөлшерін, Амантай, алыс болғандықтан ала алмады. Бірақ көп көрінеді.

Бұйратқа бес-алты шақырым жер қалғанда, келе жатқан әскерден үш салтты бері қарай шыға шапты.

– Ал, мергендер!–деді Ташбулатов,–қарауылы бері қарай шықты. Қақпа шыңынан өткізе беріп атайық. Үшеуіне үш оқтан артық шығармаңдар. Біреуін мен өзім атам.

Қарауыл солдаттар қауіп-қатерсіз бұйратқа шауып кіріп, шын, қақпадан ете бергенде Ташбулатов біреуін, екі мерген екеуін атып түсірді!

– Жол болды, ырым жақсы!–деді Амантай,– күн тымық. Мылтық дауысы қатты шықты, естуі мүмкін. Ал енді, сақтанайық.

Амантай шың басына шықса, арба маңындағы әскер манағыдай емес, көбейін және тәртіптеліп, шоғырлана бастаған екен. Алды тоқтап тұр.

– Мылтық дауысын естіген екен!– деді Амантай шыңның етегіндегілерге.– Жан-жаққа хабарлаңдар, сақ тұрсын.

Амантай бір тасты бетіне ұстай, шың басында әскердің қимылын бақылап тұр еді, алдыңғы жағынан лек-лек боп салттылар бұйратқа қарай шоқыта тартты. Амантайдың жүрегі аттай тулады. Денесі бір суыды, бір ысыды. Жүректен ытқи тепкен қан, біресе секіріп басына шықты, біресе сарқылып төмен құйылды.

«Ә, жасаған!–деді ол бойы дірілдеп,– абұйыр бере көр!..»

Аздан кейін Амантай буынын бекітті. «Бастап жүрген мен сасқанда, өзгесі қайтеді?– деп ойлады ол,– не де болса болды. Енді қайрат керек!»

Бұйратқа үш шақырымдай қалған кезде, атты әскер қылыштарын жалаңаштап, уралап ат қоя шапты.

– Ал жігіттер!– деді Амантай шыңнан жүгіре түсіп,– тықсырыңдар жылқыларды шыға беріс ауызға!.. Келіп қалды. Тез айдап шығыңдар қаптатып!..

Мың шамалы бір бөлек жылқының жан-жағынан зырылдауық тартып, құрық үстіне құрық салып, қиқулап үркітіп, жігіттер бұйраттан шауып шыға келсе, солдаттар бұйратқа шақырымдай ғана жер қалған екен.