Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Жан-жағынан айқай шыққан, іріктелген жылқылар шаңды аспанға көтеріп, алдына қарай дүркірей шапқанда, күтпеген жерден алдынан мұнша топ кездескен әскер, кейін қарай жапырылды.

– Жылқы екенін білмеді!– деді, жылқылардың артын ала қаптап шауып келе жатқан жігіттеріне Амантай,– ал, тартыңдар, жігіттер!

– Тартыңдар, жігіттер!–деген дауыс жан-жақтан шығып жылқылармен араласа, әп-сәтте Амантай тобы солдаттарға араласты да кетті.

Солдатқа араласқаннан кейін маңында не боп, не қойғанын Амантай көпке шейін білген жоқ. Винтовканың біреуі оның мойнында еді. Елу-алпыстай оғы бар еді. Қызу соғыс басталғасын «оқты шамалаңдар!» деген сөзі есінен шықты. Оғының тиген тимегеніне қарамай атып, ол лезде тауысты. Қолма-қол төбелесте оның басына қылыш тиді. Бастан сорғалаған жылы қан, көзін жабатын болғасын, ол бір қаға берісте көйлегінің алдыңғы өңірін, қолын тығып жіберіп, суырып жыртып ап, басты айқара қатты таңды. Содан кейін қан саябырлаған тәрізденді.

Бір кезде Амантай жан-жағына қараса, өз кісілері сиреген сықылды, жау бірыңғай сабын түзеп, ұрысуға айналған сықылды. Жау жақтан сатыр-күтір атылып жатты. Жігіттер бұйратқа қарай жапырылып қашып барады.

«Жігіттерден қалып, жауды жеңбеспін, енді есті жинап алып көрейік» деген оймен, Амантай жігіттердің артын ала шаба жөнелді.

«Мал да, адам да біраз шығын болған екен!» деп ойлады ол, атын борбайлап, бұйратқа беттей шауып бара жатып.

Артынан жаңбырдай жауған оққа ол саспады. Бір кезде жауырыны шымыр ете түскенге «оқ тиді ме?» деп сол қолын қолтығына тығып жіберіп еді, жып-жылы қан білінді. Оған қарауға уақыт болмай, Амантай ілгері шауып келе жатыр еді, көзіне алдыңғы жағынан желбіреген туы түсті.

«Ә,– деп қуанды ол,– ту жығылған жоқ екен!..» Жігіттердің артын шала бұйратқа кіре берген Амантай артына қараса, жау жырағырақ екен, бірақ ұрандап шауып келеді.

– Мергендер!– деп айқайлады ол кезде Ташбулатов,– ал, қимылдаңдар!

Мергендер аттан түсе-түсе, бір-бір тасты бетке ұстай жүгіріп, мылтықтарын құра-құра отыра қалысты.

Ұрандап, қылыштарын жалақтатып шауып келе жатқан солдаттардың алды бұйратқа кіре, мергендердің оғынан аттан құлап түсе бастады. Оннан аса солдат оққа ұшып жығылғасын, қалың әскер кейін жапырылды. Бірақ қашан оқ жетер жерден алыстағанша, мергендер атудан тыйылған жоқ. Атқан оқты далаға жіберген жоқ. Соның бірі – Амантай.

4

Қасына Ботагөзді ертіп жолшыбай түнделетіп жүрген Асқар, Ержанның үйіне таң біліне келіп, Ботагөзді сыртқа тастап үйге кірді.

– Бұл кім?– деді біреу қара көлеңке үйдің ішінен, Асқар есікке басын сұққасын-ақ.

– Мен Асқар!–деді Ержанды дауысынан таныған Асқар, «жобалап келуім келу-ақ екен!» деп ойлап.

– Не дейді, жаным-ау!.. Асқар?..– деп Ержан көйлек-дамбалшаң төсектен домалай түсіп, көзін уқалай, Асқарды қаусыра құшақтап бауырына қысты.

Ержанның әйелі – Айжан, мінезі еріне үйлес, бауырмал, сыпайы адам еді. Шымылдық ішіндегі жеңіл киімдерін үстіне тез іле салып, о да шыға келді.

Ержанның төсіне төсін тақап құшақтасып біраз тұрып мауқын басқан Асқар, құшағын жазып, Айжанға қолдасып амандасты.

– Түндік ашайын!–деді Айжан, амандықтан кейін, далаға шығуға ыңғайланып.

– Қасымда кісім бар еді,– деді Асқар.

– Ол кім?

– Бір әйел.

– Не әйел?– деді Ержан таңданғандай дауыспен.

– Бір қыз.

– Неге күмілжіп тұрсың? Әлде, қыз алып қашып келдің бе, қайырлы болсын, онда!

– Алып қашып келгем жоқ. Жай бір жолаушы адам. Бірге келе жатқан.

Ботагөздің мән-жайын Асқар жата-жастана айтқысы келді.

– Кім болса ол болсын,– деді, «жас жігітке қыз жайдан жай еріп жүруші ме еді?» деп ішінен күдіктенген Ержан,– Айжан, түндік аш та, Асқардың серігін үйге алып кір. Бар, тез!..