Үшіншісі – «Болшебек, меншебек деген бар екен. Болшебек халықтың қамқоршысы екен. Ол патшаны тақтан түсіріп, халыққа бостандық әперуге аттаныпты. Болшебек кедейлермен бірігіп, патшаны тақтан құлатқанда, меншебек байлармен бірге, патшаның орнына өзі әкім болғысы келеді екен» деген әңгіме.

Большевик, меньшевик жөнінде жігіттердің кейбіреуі осылай түсінгенімен, көпшілігі бұлардың арасындағы күресті ашық түсінбейді екен.

Бұл екеуінің қайсысы жеңер екен деген сұрауға, жігіттер өзара әртүрлі жауап табады екен.

«Меншебек жеңер!» дейді екен біреулері.

«Жоқ, болшебек жеңер!» дейді екен біреулері.

«Бұл туралы кітапта ие айтады?» деп жігіттер молдалардан сұраған екен, олар:

«Бұл ақыр заман белгісі. Кітап: ақыр заман боларда халық осылай әкімге бағынбайды деген. Бұл алланың адам баласына бұзық ниеті үшін жіберіп тұрған кереметі» депті.

Болып жатқан саяси халдің анығын жігіттер бірінші рет Асқардан естіді. Асқар патшаның түсуі, бостандық күннің тууы туралы түсіндіре кеп, сол бостандықты қорғау үшін елде Совдеп ашуға жәрдемдесудің қажеттігін, Совдеп кедейдің үкіметі екені, Совдептің байға қас үкімет екенін де айтты. 16 жылы байлардың, болыстардың кедейге көрсеткен зорлығын айта кеп: «Үкіметке ие болсаңдар байлардың желкесіне енді сендер мінесіңдер!» деген Асқардың сөзіне ұюшылар көп болды.

– Осыдан елге аман бара қалсақ па?– деп кіжінді ол жігіттер,– байлардың бізге тартқан табақтарын біз өз алдарына тартамыз, «дүниенікі дүниеде қайтады» дейтін еді.Жақсылықтың исі шыға бастады. Тек арты қайырлы боп, ұзағынан сүйіндірсін. Ал енді, елге аман барсақ па... байларға!.. Әй, бәлем-ай!..

Майданды жиектей жатқан жігіттерді жағалап жүргенде Асқар солдаттарға да көп кездесіп еді, олардың революция туралы ұғымы қазақ жігіттерінен анағұрлым озық. «Революциядан не түсінеді екен?» деп ойлаған Асқар, жолыққан солдаттарға сұрау беріп еді, олар: «Патша жойылсын!», «Соғыс тоқталсын!» деген ұрандардан басқа алдарына болашақтағы үкімет туралы саяси мақсат қояды екен. Олардың тілейтіні – жұмысшы мен шаруа үкіметі екен. Капиталистің завод, фабрикасын, помещиктің жерін – еңбекші бұқараның, көпшіліктің мүлкіне айналдыру туралы пікірлері ашық екен.

Петроградтан басталған революцияның бірінші күндерінде көпшіліктің қимылын, 1916 жылғы қазақ қозғалысына ұқсатқан Асқар, Петроградтағы Совдеп жиылысына қатынасқаннан кейін, майдандағы солдаттардың талаптарын көргеннен кейін, екі уақиғаның арасында жер мен көктей айырма барын аңғарды: 1916 жылдың қозғалысы – қайда сарқарын білмеген мылқау күш ағыны сықылды; ал, февраль революциясын жасауға белсене қатынасып жүрген жұмысшы мен солдаттар арасында саяси мақсат барлығы көрінді, ол –патшаны, капиталистерді үкіметтен қуып, билікті халық уәкілінен сайлаған Совдепке беру. Совет үкіметін құру.

Петроградтағы революция қимылына, солдаттардың қозғалысына араласқаннан кейін көпшілікті ұйымдастырып, саяси бағыт беретін орынның қажет екенін Асқар айқын көрді. Сондықтан ол, қазақ жігіттерінің елдеріне қайту мәселесін бір ыңғайлағаннан кейін, Петроградқа қайтып келіп, Совдептен ақыл алып, жеріне қайтып, Совдеп ашуды арман етті.

Майдан жиегіндегі жігіттерді аралап түскеннен кейін ол Минскіге келді де, айға жақын отырып, жігіттердің көпшілігін жеріне қайтарып, қасына Кенжетайды ертіп, марттың 28 күні Петроград келді де, Булатовтың үйіне түсті.

5

Кенжетайды ертіп, майдың бесі күні еліне беттеп, поезға мінуге билет алған Асқар, майдың төрті күні іңірде Кенжетайды жолға азық алуға жіберді де, Булатовтың кішкене бөлмесінде нәрсе-қарасын жинастырды.