Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Өткен күндері Темірбек пен Бүркітбайды сот процесінде көруге ынтыққан жұрт, Кузнецовтың пәтеріне жан-жақтан ағыл-төгіл құйылды. Шағын екі бөлмелі Кузнецовтың пәтеріне келушілер сыймайтын болған соң, Ботагөзбен ақылдасқан Кузнецов өліктерді үй алдындағы кең қораның ішіне, арбаның үстіне қойды да, жұмысшылардан, коммунистерден кезекпен құрметті қарауыл тұрғызды. Көше-көшеден шұбырып келген халық тасыған өзендей сарқылмады, қақпаның аузын, қораның ішін босатпады. Жиналған жұртқа Кузнецов та, оның жолдастары да әлденеше рет митинг жасап сөз сөйледі.

Елікбай мен Сарыбастың пәтері Кузнецовтың пәтеріне қарама-қарсы еді. Темірбек пен Бүркітбайдың өлігіне жасалған құрметті көрген олар ызадан не істерге білмеді. Іші күйген олар, өздеріне тілектес адамдармен ақылдасып, Ботагөз бен оның елінен келген серіктерінің арасына іріткі салуға кірісті. Бұл ойларына жетуде олар өз бойларын көрсетпей Қызылжардың Асылхан деген саудагерін жұмсады. Асылханның ойлап тапқан амалы: Темірбек пен Бүркітбайдың мәйіттері жатқан Кузнецовтың үйіне бару болды.

– Ажал – құдай бұйрығы,– деді Асылхан олардың ағайындарына,– біреудің ажалы оттан, біреудікі судан. Сіздің кісілерге тәңірі лаухыл-махфузда дарға асылуды жазған. Сендер олардың ажалы неден болуынан күлкіге ұшырамайсыңдар, қазақша өліп, орысша көмілгеннен күлкіге ұшырайсыңдар. Бәріміз мұсылманның баласымыз. Айтпады демеңдер, ұлыңның ұлы, қызыңның қызы күлкі болатын жұмысқа кездестіңдер.

Асылханның бұл сөзі Ботагөздің серіктерін желіктірді. Онсыз да Ботагөзге наразы олар мына азғырудан кейін көтеріліп, аттарын жегіп, өліктерді алып қайтуға аттанды.

Олар іңірде келсе, қораның ішінде, өліктердің маңында фонарлар жағылып қойылған екен. Көруге келген кісілер әлі де қаптап жүр, еліктердің қасында мылтықты қарауыл.

Кузнецов бұл кезде пәтерінде жоқ еді, ол шойын жол бойындағы митингіге кеткен. Ботагөзді көршілес бір үй дәмге шақырып, сол үйде ол астан кейін қалғыған. Ботагөздің серіктері қораға кірді де, әй-түйге қарамай, өліктерді көтеріп ала жөнелмек боп еді, қарулы қарауылдар бермеді, жанжал болды, шу көтерілді.

Ботагөзге хабар жетті. Жүгіріп келген ол серіктерін тоқтатпақ болып еді, мылқау намыс санасын бүркеген олар оның сөзін тыңдамады.

Осы кезде Кузнецов та кеп қалды. Оның тоқтау сөзі де ашулыларға дарымады.

– Босатыңыз!– деді Ботагөз Кузнецовқа.

Кузнецовпен келіскен Ботагөз еліктерді алып, серіктерімен бірге кетті.

Даудың үлкені пәтерге барған соң көтерілді. Елден келгендер еліктерді түн ішінде елдеріне алып жөнелмек болды.

– Ерсен, өзің біл,– деді олар Ботагөзге,– ермесең және өзің біл; ал, біз сүйегімізді қалада қалдыра алмаймыз, кіндігін кесіп, кірін жуған жеріне апарамыз.

Ботагөздің ойы: ағаларға осында жерлеп, қызметке орналасып, Асқар мен Кенжетайды күтпек еді, ол план енді бұзылғалы тұр.

Не істеуге білмей сандалған Ботагөз ауыр ойдан тұншыққандай демін әрең алып отыр еді, есіктен біреу кірді, қараса – почтальон. Почтальонның ұсынған телеграмын Ботагөз оқыса – Асқар жазыпты: «Бостандықтың атқан алтын таңымен құттықтаймын, Кенжетай екеуміз кешікпей барамыз, бізді тос» депті.

– Немене екен?– деп жабырласты серіктері.

Ботагөз телеграмды оқып берді.

– Енді қайтесіздер?– деп сұраған Ботагөзге олардың ақылдасып берген жауабы:

– Сенің дегенің болсын!

2

«Патша түсіпті» деген хабар бергеннен кейін қала халқында дабыл болмады. Алғашқы бірер күндерде делебесі қозғанмен: «рас па, өтірік пе» деп бойын жинаңқыраған халық, бірер күн өтіп, хабар үстіне хабар шығып, уақиға анықталған соң, тасыған өзеннің сеңіндей сықысып, көше-көшеге сыймады.

Осы көптің ішінде ағаларын жерлегеннен кейін Кузнецовқа еріп, Ботагөз де жүрді. Митинг дегеннің не екенін Ботагөз сол күні ғана білді: қай жерге барса да шоғырланған көпішілік, ағаларында әлдекім биікке шығып ап, әлденемелерді сөйлеп кеңірдегі қызарғанша айғайлайды, Сол айғайшылардың біреуі боп топқа Кузнецов та араласады.