Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Нәрсе-қара дегенде Асқар мен Кенжетайда үстеріндегі солдат киімінен басқа, не төсек-орын, не басқа багаж жоқ. Олардың жолға алатын жүгі – ішетін тамақтан басқа: Петроград Совдепінен алған екі жәшік кітап, жарнама, ұран. Бұл қағаздарға әдейі арналып істелген, түбі белуардан қосқабат жәшіктер бар. Кітаптарды сол қос қабаттың арасына салып бетін жапса, жәшікті ашқан адам ішінде кітап барын байқар емес, кітаптың бетіне жапқан тақтайды, жәшіктің түбі деп ойлайтын.

Майдандағы қазақ жігіттерін жайғастырып, марттың аяғында Петроградқа келген Асқар бір айдың ішінде жабайы уақытта бір жүз жылда ала алмайтын білім алды. Ең алдымен ол Германия арқылы Швейцариядан Россияға қайтқан Ленинді Петроград жұмысшылары Финляндия вокзалында қарсы алғанда ішінде болды. «Ленинді өмірде бір көрсем!» деген арманына ол жетті.

Бұл апрельдің 3 күні еді. Ленинді қарсы алу үшін вокзал алдына мыңдаған жұмысшылар, солдаттар және матростар жиналды. Ленин вагоннан шыға келгенде олар зор қуаныш үстінде еді. Олар Ленинді қолмен көтеріп алып, өздерінің көсемін вокзалдың үлкен залына алып барғанда, осы думанның ішінде Асқар да бар еді. Вокзалда меньшевиктерден – Чхеидзе мен Скоболев «құттықтау» сөз сөйлей бастап еді, Ленин олардың сөзін тыңдамады, олардың қасынан өте шығып, сырттағы жиналған халықтың ортасына барды да, броневиктің үстінде тұрып ол өзінін, даңқты сөзін сөйледі. Асқар ұлы адамның айтқан сөзін бар ынтасымен тыңдап, бір сөзін де қалдырмай жадында сақтап қалуға тырысты.

Ленин бұл сөзінде еңбекшілерді социалистік революцияның жеңуі үшін күресуге шақырды. Ол дүниежүзілік социалистік революцияның таңы атқанын, Германияда да революция болып, Европа империалистерінің күл-талқан болғалы тұрғанын, оған орыс революциясы жол бастап беретіндігін айта келіп, сөзін «Социалистік революция жасасын!» деп аяқтады.

Лениннің сөзінен кейін вокзал маңайына лық толған халық уралап қол шапалақтап, Петроградты басына көтерді. Броне-автомобильге мініп, Ленин жүріп кетті.

Осыдан кейін Асқар, бірнеше партия жиылыстарына қатынасып, революцияның ұсақ ұлттарға беретін бостандығы туралы, ұсақ ұлттар революцияға қалай қатынасу туралы көп сабақ алды.

Асқардың және бір үлкен олжасы – большевик партиясының апрель конференциясында жасаған Левиннің, Сталиннің баяндамаларын, конференцияның қаулысын оқыды. Осы конференция кезінде Асқар, Булатов тұратын ячейкадан партияға мүшелікке етті.

Міне, осындай олжаларға ие боп, жаны шаттана жолға қамданған Асқар майдың орта шенінің бір кешінде жиынып-терініп алып, түнгі ұйқыға кетті.

– Аһ! Уһ!..– деген дауысқа оянса, тан, атып қалған екен. «Ыңқылдаған кім?» деп басын көтерсе –Кенжетай!

– Немене, Кенжетай?–деді Асқар.

– Денем күйіп-жанып, әкетіп барады...

Асқар Кенжетайдың денесіне қол тигізіп еді, оттай лыпылдап тұр екен.

– Кеше кешке, сусағасын көшеден бір суық сыра ішіп ем. Сол пәле болды,– деді Кенжетай, демін иығынан алып.

Кенжетайдың қатты ыңқылына Булатов та оянып кетті. Асқар Булатовқа айтып еді, Булатов көрші бөлмеде тұратын дәрігерді шақырды, дәрігер: «өкпесі іскен» деп тапты.

– Не істеу керек?

Петроградта бір ай тұрып, Асқарға ерген Кенжетай саяси сауаттанып қалған еді, елге қайтып Совдеп ұйымдастырғанда: «Кенжетайды пайдаланам, осыдан саяси кісі шығарам» деп Асқар қуанған еді.

Міне, енді ол қуаныштардың бәрі жоққа шыққандай болды. Енді «Кенжетай елге тірі бара ма, жоқ па?!» деген қауіп туды. Кенжетайды ауруханаға орналастырып Асқар 2–3 күн күтіп еді, дәрігерлер: «Ұзақ ауыратын түрі бар» дегенді айтты. Жақын арада ғана Ботагөзден хат келіп, ол хатта алашорда партиясы ұйымдасқандығы, алашордашылардың Совет үкіметіне қарсы жұмыстар істеп жатқандығы айтылған еді. «Тез қайтыңдар!» деп аяқтаған еді Ботагөз хатын. Асқар сасыңқырап, Кенжетайға «енді қайтем?» деп ақылдасқанда:

– Тез қайт,– деді ол,– маған қарама. Халық бостандығы менен қымбат.

Қайтпауына Кенжетай ренжитін болған соң, Асқар еліне жүріп кетті.