Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Бірінші оқиға: жиналысқа өкіл болып, Ақмола облысының әр уезінен бірталай қазақтар да келген екен. Олардың бәрі де таныса келе, Амантайды біле кетті. Қошеметпен қарсы алған олардың көзіне қарағанда, 1916 жылдың оқиғасына байланысты Амантайдың қимыл-қайраты турасында ел арасына ертегі сияқты, нелер ғажап кеңестер тарап кеткен, ел оны ертегінің, «оқ өтпейтін, қылыш кеспейтін», ешбір қауіптен сескенбейтін «көзсіз ері» көріп алған. «Сондай Амантай кеп қалды» деген соң, оны көруге құмартушылар көбейіп кетті. Бірден бірге тараған хабар жиналысқа келгендер түгіл, қала халқының арасына да тез тарап, көргісі келгендер Амантай түскен пәтердің есігін босатпады. Келіп-кетушілер сондай сапырылысып жатқан бір сәтте әлдекімнің бас салып мойнынан құшақтай алғанын Амантай аңғармай да қалды. «Бұл кім?!» деп ойлағанша.

– Қайдан келдің, нағашы-ау?.. Өңім бе бұл, түсім бе?–деген, жасқа булыққан әйел даусы шалынды оның құлағына. Ботагөз даусы сияқты боп кетті оған бұл дауыс. Рас сол екен. Атын әр уақыт жүрегінің жылы түкпірінде сақтап, бірақ қайда екенін, не халге ұшырағанын біле алмай, сары уайымда жүрген Амантайдың қуанышында, Ботагөзді көргеннен кейін шек болған жоқ. Жылау-сықтауы араласқан ұзақ амандықтан соң сұраса, Ботагөз Совдептің губерналық жиналысына өкіл екен. Амантайдың келгенін ол Кузнецовтан естіпті. Ол губерналық Совдептің жауапты қызметінде екен. Амантайдың күтпеген бір оқиғасы – Ботагөзбен осылайша кездесуі.

Екінші оқиға, губерналық Совдептен жиналысқа қатынасуға мандат алған Амантай, Ботагөзді ертіп жиналыс болатын үйге барса, регистрация жұмысын басқарып, өзіне мәлім Петька Гроза отыр!.. Ажырасқан екі жылдың ішінде кескін-кейпіне көп өзгерістер кіргенмен, Амантай оны жазбай таныды да, Ботагөзден де бетер бас сап құшақтап, бауырына қатты қысты. Гроза оның кескінін жатырқап қалған екен, сондықтан, алғаш «бұ кім?!», «бұнысы несі?!» деген таңдау оның да ойына кіре қалғанмен, мана кеп біліскен Ботагөздің:

– Ведь он, мой дядя же, Антон Петрович!.. Это он– руководитель народного восстания в Кокчетаве в 1916 году!.. Он же, дядя Амантай!.. –деген сөзінен құшақтаушының кім екенін түсіне кетті.

Құшақтары қайта айқасып, сағынысқан жүректер мауқын басқаннан кейін, Ботагөзді дәнекер ғып, айырылғаннан бері бастарынан өткен оқиғаларды қысқаша баяндап шықты. Амантай жайы бізге мәлім. Ал 1916 жылы Амантайдан бөлініп, Омбы большевиктерінен нұсқау алуға келген Гроза қапыда жандармерияның тұзағына ілігіп, Февраль революциясына дейін абақтыда отырыпты. Революция күндері босанған ол, Совдептің, әскери бөлімінде қызметте екен.

5

Совдептің облыстық жиналысы Россиядағы саяси хал-жайды, оның ішінде осы облыстағы саяси хал-жайды қорыта кеп, алдағы күнде Совет өкіметін күшейту үшін, Совет өкіметіне қарсы күштерге ұйымдасқан соққы беру үшін бірнеше шара қолдануға қаулы жатады, соның біреуі – қолдағы күшті, әсіресе басқарушы адам күшін жер-жерге бөлу. Осы бөлімде, Ақмола облысындағы алты уездің біреуінің орталығы – Н... қаласына уездік партия комитетінің секретары боп Кузнецов, уездік ревкомның бастығы боп Амантай, уездік комсомолдар комитетінің секретары боп Ботагөз тағайындалды.

Жиылыстан кейін Кузнецов, Амантай, Ботагөз – үшеуі бірге қайтты. Жолда олар Қызылжарға түсіп, содан әрі Н... қаласына атпен кетпек болды. Амантай Қызылжардағы Ботагөздің пәтеріне түсті.

Ботагөздің атына Асқар мен Кенжетайдан бірнеше хаттар келген екен, екеуі де Ботагөзге революциядан алған қуаныштарын айта кеп: «тез қайтармыз, бізді Қызылжарда тос, басқа жаққа кетіп қалма» деп жазыпты. Бұл хаттарды оқыған Ботагөз қынжылды. Өз ойына салса, оның Асқар мен Кенжетайды тосқысы келеді.

Амантайды әкем деп санайтын Ботагөз оған «Асқарды тосам» деуге ауыл әдетін сақтап ұялады, бірақ бұл тұйықтан оны шығаратын жол – Кенжетай.

Ботагөздің «Кенжетайды тосайын, кейінірек барармын» деген сөзіне Амантай көнді, Кузнецов көнбеді.