Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

– Сенің күтем дегенің жалғыз Кенжетай ғана емес,– деді Кузнецов Ботагөзге, қалжың мен шынын араластыра.– Өйдеп алдама Кенжетайды күтетінің рас, бірақ сен Асқарды да күтесің.

– Асқарды?!– деді Амантай таңданған даусын көтеріп. Баяғы айрылғаннан Асқардың қайда екенін ол білмейтін еді. Ботагөзден сұрауға: «аман бола қойса жақсы, егер жаман болса, баланын, жарасын тырнағандай болармын» деп қаймыққан еді.

Кузнецов Амантайға Асқар туралы барлық білгенін айтып:

– Ендігісін Ботагөз сөйлесін,– деп Ботагөзді иегімен нұсқап, Амантайға көзін қысты. Ботагөз Амантайдан ұялып, төмен қарады.

– Партияның, советтің тәртібі қатты,– деді Кузнецов аз қалжыңдап отырып,– жиылыстың қаулысын бұзуға, советті, партияны танитын, оларға бағынатын адамның хақысы жоқ. Қаулы орындалады. Н... қаласына аттанамыз. Сүйген жігіт сүйген қызын тауып алуға тиісті. Ботагөз Асқарға кеткен жөн-жобасын айтып хат жазсын және осы пәтеріне де баратын жеріміздің адресін тастап кетсін. Сол адреспен ол іздеп келуге тиісті.

Қызылжарда тосуға мүмкіншілігі болмайтын болған соң, Ботагөз Асқар мен Кенжетайға хат жазды, және «егер хат қолдарыңа тимей қалатын болса, осы адреске соғады ғой» деп ойлап, пәтер үйіне де Асқар мен Кенжетайға арнап хат тастады...

Олар Н...ға жүріп кетті.

Кенжетаймен қоштасып, Петроградтан шыққан Асқар темір жолдың тәртіпсіздігінен жолда жиырма шақты күн жүріп, Қызылжарға келді де Ботагөздің орнын сипады. Көруге аңсап келген Ботагөздің кетіп қалуы жалындай шалқыған оның қуанышын су сепкендей басты, семірген көңілі жүдеді.

Орталық партия комитетінен оның алған жолдамасы Омбының Ақмола губерниялық партия комитетіне адрестенген еді. Ол енді не қыларын білмеді. Омбыға бару ма? Ботагөздің соңынан кету ме?

Партия тәртібі қатты. Ойы толқығанмен, Асқар тәртіптен аса алмады. Ол, тез барып, Н...ға командировка алу үшін Омбыға жүріп кетті.

Бұл кез, контрреволюцияның аса қатты қимылдап жатқан кезі еді. Омбыда «Сібірдің уақытша үкіметі» деген құрылып, революцияға қарсы барлық күш соның маңайына жиналды.

Сол кезде газеттерде Базархан, Мадияр сияқты байшыл-ұлтшылдардың алашорда деген ұйым ашуға кіріскені, ол ұйымның бағыты – революцияға қарсы екені мәлім болды. Омбыда алашорданың облыстық комитеті құрылды.

Революцияға қарсы бұл күштер революциялық күштен Омбыда басым еді.

Асқар Омбыға барған шақта, Омбыдағы партия комитеті революциялық күшті көбейтуге бар ынтасын сала істеп жатқан.

Осындай халде барған Асқарды Обком тез босатпай, ұйымдастыру жұмысына біраз пайдаланды да, Н...ға командировканы бір-екі айдан кейін ғана берді.

Асқар Н...ға келсе, Ботагөз елге командировкаға кетіп қалған екен. Қалада аз күн боп, Амантай мен Кузнецовтың жұмысына жәрдемдескен ол, Ботагөз елден тез орала қоймаған соң, «мен де аралап келейін» деп елге шықты. Н... уезінде орыс пен қазақтікі аралас 40 шақты болыс бар еді. «Қазір Ботагөз сол болыста шығар» деген жобамен ол аталған болысқа барса, Ботагөз одан әлдақашан кетіп қалыпты. «Пәлен жаққа кетті» деген жөнге Асқар да жөнелді.

Осы қалыппен Асқар Ботагөздің соңынан айдан артық уақыт сонарлап, мезгеген орыннан тап баса алмай-ақ қойды.

Ботагөзді соңынан қуа жүре, өзі де міндетті қызметін атқара жүре, Асқар Ботагөз туралы елдің пікірін де байқастырды. Ботагөз туралы ел аузындағы сөз: «Аты әйел демесе, ерден артық», «Шіркіннің жібектей созылған мінезі-ай!», «Жап-жас бола тұра, салмақтысына не берерсің!», «Оқып та қалған қыз екен, заң-законге жүйрігі-ай, сабаздың!», «Айыр көмей, жез таңдай деген осы шығар! Шешені-ай, шіркіннің! Сөйлегенде судай ақтарылады, ерні ерніне жұқпайды! Мұндай да тілмар адам болады екен!», «Өзі әлі күйеуге шықпаған қыз дейді. Қандай жігіттің маңдайы жарқырап тұр екен, мұны алуға!..»