Оны оятып алмайын деп ойлаған Ботагөз басын төсектен ақырын көтеріп, жүдеген Асқарға аяған кескінмен қарап, аз отырды.

«Жұмысы ауыр,– деп ойлады Ботагөз,– жұрт жұмысынан жан-тәнін аямайды. Көптің қамын ойлаймын деп өз басын ескермейді. Ауруға шалдықпаса жарар еді!..» Соңғы сөзінде оның дауысы шығып кетті.

– Немене, Ботагөз?–деді, Ботагөздің дауысынан оянып кеткен Асқар көзін кең ашып, басын көтеріп.

– Жәй!–деді Ботагөз мұңайған кескінмен,– ұйқыңнан ояттым-ау!

Екеуі бір-біріне ұзақ қарап, үнсіз отырды.

Ботагөз Асқардан да жүдеу еді. Оның қазіргі сиқынан, бұрын көрген кісі танымастай: көзі сарғайған, ұрты солған, мойны қылқиған, бетіне сепкіл түсіп шұбарланып кеткен, еріндері кезерген, саусақтары шілбиген Ботагөздің бұл жүдеушілігін Асқар оның екіқабаттығынан, ай-күнінің жақындағанынан деп ойлады. Екіқабат әйелді ауыл: «бір аяғы көрде, бір аяғы жерде» дейді. Бұрын босанып көрмеген жас Ботагөздің «әлде қайтіп кетем» деп жанынан қорқатыны рас, бірақ оның бас қорқынышы ол емес, өзгеде.

Н... да қазір үш күштің басы түйілген: Совдеп, казачий совет, алашорда, Алашордада қуат аз, ол казачий советке сүйенеді. Казачий советтің қарамағында 300 дей құралды әскер бар, әскер бастығы Алексей Кулаков. Казачий совет Совдепке қарсы. Бірақ қарсылығын сөз жүзінде айтады да, іс жүзінде қимыл көрсете қоймайды, тек әскер тобын көбейтіп, құралын күшейте береді. Совдеп қарамағында екі жүзге тарта адамнан құралған қызыл гвардияның гарнизоны бар, командирі Петька Гроза. Октябрь революциясына қатынасып, Москвада Совет өкіметін орнатыс ісінде болған ол Революциялық Соғыс Советінің жұмсауымен Омбыға келген де, одан Н... қаласындағы гарнизонды басқаруға жіберілген. Қызыл гвардия гарнизоны мен казачий отряд ара-тұра соқтығысып та қалады, бірақ қай жағы болса да батыл қимылға бармайды.

Газеттердің сарынына қарағанда, жалпы саяси жағдайды мөлшерлегенде, саяси ағымның оңға, я солға толқыры мәлімсіз. Қауіп күшті, Сібірдегі контрреволюцияның күшін жинауына қарағанда, аса қатерлі жағдай күтуге болатын сияқты. Сібірдің Совдепінде, егер контрреволюция бас көтерсе, оған төтеп болатын күш жоқ сияқты. Сыртқы саяси хал одан да ауыр: Кавказ жақтан Англия, Украина жақтан Германия, шығыс жақтан Жапония интервенттері шабуылға кіріскенін газеттер күнде хабарлайды.

Саяси халдің осындай ушыққанын көрген Ботагөз «не боп кетеміз?» деп уайымдаса, екіншіден, осындай тар кезеңде аяғының ауырлығына екі өкінеді.

– Аяғым жеңіл болса,– деп өкінеді ол оңашада я біреумен сырласқанда,– не болса да көппен бірдей көрем ғой. Жаумен арпалыста көптің бірі боп оққа ұшсаң, арманың бар ма? Мен қазір тұсаулы аттаймын. Заман аумалы-төкпелі боп кетсе, не өзгеге панам жоқ, не өзіме панам жоқ, «қасқыр болсаң, жеуіңе мен даяр» деп жаутаңдаймын да турам. Кім біледі, ондай екі талай заман болса, өзім өлгеніммен қоймай, Асқардың аяғына да тұсау болам ба?

Ботагөздің құлдырай жүдеуіне бас себеп осы ой. Бұл қауіпті ойын ол Асқарға сездірмейді, «неге мұнша жүдедің?» деп Асқар сұраса да айтпайды. Бірақ Асқар Ботагөздің сырын білмейді емес. Оның неге жүдейтінін ол жақсы ұқса да, «осылай емес пе» демейді.

Омбыдан Н...ға алғаш кеп, Ботагөзге қосылып, біраз күн бірге тұрып, күзге қарай командировка уақыты біткен соң және Обкомнан сол кезде «Қажетсің, тез қайт!» деген хабар келген соң, Асқар Ботагөзбен қош айтысып, Омбыға қайтты. Ботагөзді ол өзімен ала кетейін деп еді, Уком «Қызметкер аз, бізге керек» деп жібермеді.

Тез оралмақ боп кеткен Асқар бөгелді. Обком оны басқа уездерге жұмсап, Н...ға екінші командировкаға оның қолы 1918 жылдың апрелінің басында зорға ілікті.

Омбыға жазған бір хатында Ботагөз аяғы ауырлағанын Асқарға оспақпен сездірген еді. Баланы жақсы көретін Асқар бұл хабарға қуанды, баланы аман көруді арман еткен.