– «Ат мінсе ауынан» деген еді. Тіл аузым тасқа! Келінім көңілімнен шықты. Жүре бұзылмаса, әзірге ұнайды. Мінезі жақсы болғанмен, өлген келінім салақтау еді. Ал, мынау Жамал келгелі үй ішім бір түрлі таза боп кетті. Асқа да, үй ұстауға да өте бап кісі. Тегі бір үлкен орынға келін боп түскен адам-ау деймін. Әркім қылығынан жағады: сол шіркіннің ана бір нәрестесін ішімнен шықпаса да, әлдекімнің баласы болса да жақсы көріп барам. Баласы алтын асықтай, бүлдіршіндей әп-әдемі. Ал, Асанжанның ықыласы келінге құлап болған. Жақсы көргендігінен бе, немене? Кейде атын атамай, Ботагөз дейді. Ол не дегені екенін білмеймін!

– Көзі ботадай қап-қара боп мөлдіреп тұрғасын айтады да,– деді абысындары күліп,– жақсы көрген жастар бірін-бірі не демейді?..

Ботагөзді осындай жақсы көретін Масаты:

– Қалқам, биені езін, саудырып келсең қайтеді?– деді киініп жатқан Асанға,– баланың оянатын уақыты болды, жылап қалар.

Асан тез киініп, беті-қолын сумен шайып, көнек көтерген Ботагөз биеге жөнелді.

Асанда бие екеу еді. Бірақ екеуі де емшектері бір тұтам, лашық үйдей денелі, құнарлы биелер. Екі құлынға қаққан қысқа желі – ауылдың қасынан екі жүз саржандай жерден жүретін қара жолға жақын.

Асан мен Ботагөз желі басына жеткенде, аржағында жақын тұрған сайдан пар жеккен бес-алты арбалы шыға келді. Жүрістері қатты.

Не айт, не той, не жаназа, не болмаса тағы бір сондай жиылыс болмаса, мұнша тобыр арбалы адам бұл арада жүрмейтін. Ал құлағы түрік Асан ондай жиын бар деп естіген жоқ та.

– Мыналар кім болды екен?– деді Асан Ботагөзге,– биені олар кеткесін сауайық. Желге жақындап қалды ғой.

Қатты желіспен келе жатқан арбалардың алды желі басында кісі көрінгесін аттарын тежеп, саябырлап кеп, желі тұсына тоқтады. Барлық арбаға мінгендер де шаһарша ки-інген: үстерінде пальто, бастарында қалпақ.

– Мадияр!– деп сыбыр ете түсті Ботагөз Асанға, бетін арбалыларға бір қырындата беріп.

– Оның кім?– деді ақырын Асан.

– Кейін айтармын.

– Әй жігіт!– деді осы кезде Мадияр Асанға.– Бері келіп кетші!

Асан қасына барып сәлем берді.

– Сауар көбейсін!– деді Мадияр Асанға,– бұл қай ауыл?

– Құттыбай ауылы.

– Анау терінде екі ақ үй бар қай ауыл?

– Байтөбет ауылы.

– Ә, Байтөбет ауылы сол ма? Кәне, жүр онда!– деді Мадияр атшысына.

– Таныспадық?– деді Асан жөнін білгісі кеп.

– Жолаушымыз.

– «Жолаушылар» жүріп кетті. «Жөнін айтпағаны қалай?» деп ішінен ренжіген Асан, Ботагөздің қасына кеп:

– Әлгі кім?– деп сұрады.

– Мадияр деген кісі. Әнеугі мен тұрған қаладағы алашорда комитетінің бастығы.

– Мұнша адам қайда барады?

– Биені сауғасын айтайын. Сауын етіп барады. Қайда бара жатқанын мен білдім.

– Жарайды.

– Желі басына отыра тұрайық,– деді Ботагөз Асанға, биені сауып болғасын,– мен әлгі кеңесті айтайын. Сағит бұдан бес-алты күн бұрын «Жас азамат» газетінен мынадай хабар айтқан еді: Семейде алашорданың әскері жасалған. Ондай әскер Торғайда, Қостанайда, Оралда жасалған. Енді осы маңайдан да әскер алмақ боп алашорда адамдары келеді деген. Бұлар соған келе жатыр деп ойлаймын.

Былай пысықтығы болмаса, Асан саясаттан қараңғы жігіт еді.

– Олар солдатты кім үшін алады?– деп сұрады ол Ботагөзден.

– Өздері үшін алады.

– Жоға, кіммен соғысу үшін?– дегенім ғой.

– Совет өкіметімен, большевиктермен соғысу үшін.

– Ел оның солдат алам дегеніне бере қоя ма?

– Қайдан білейін. Берсе беріп те салар.

– Ай, бермес, соғысқа кім құмар дейсің? Бермеймін десе не қылады?

Асанның солдатқа баруға қарсы ойын білген Ботагөз моментпен пайдаланып, Асанды алашордаға қарсы үгіттегісі келді.

– Солдат алғанмен алашорда қанша ұзаққа барар дейсің?–деді Ботагөз.– Ұзаққа бармайтыны –бұлар ел ішінен байларды ғана жақтайды. Өткен жылы Орынборда болатын съезге, Қызылжар, Омбыда болатын съезге ылғи шонжарлар барған жоқ па?