Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Зырқылдаған шекесін саусақтарымен қатты басып, сүріне-қабына Кошкин шанадан түсіп, аттың алдына қараса, боранның артынан сүрлеуленген жіңішке жолдың үстінде он шақты сиыр маңдайдан өткен ызғырыққа бастарын шайқап, дірілдеп, бүрсеңдеп тұр екен.

– Айда жолдан!– деді ол көшіріне ақырып.

Көшір шанадан түсіп, құнытымен шайпап, сиырларды айдап еді, сиырлар тар жолдын, екі жағындағы оппа қарға аяқтарын салып көріп, терең болған соң түспей тұрып алды.

– Иесі бар ма?–деді Кошкин көшірге.

Осы сиырлардың арт жағында тұр.

– Шақыр оны мұнда!

– Әй, бері кел!

Маңдайынан тұмсығына тура түскен қасқасы бар қызыл жирен атты жетектеген біреу сиырларды қақпайлап, арасымен жүріп отырып, шанаға жақындады.

– Сен кім?–деді дауысы қырылдаған Кошкин оған, көзін шарасынан шығара едірейтіп, жұдырығын түйіп.

– Қазақпын.

– Мен біледі сенікі казак. Атай кім?

– Атым Амантай.

«Жолда неге тұрсың?» деп Кошкин Амантайды қойып жіберуге бір ойлады да, бірақ ұрмады.

– Сен ақсақал,– деді Кошкин таза орыс тілімен,– генерал губернатор жүретінін білемісің бұл жолмен?

– Жоқ.

– Білмесең мен саған айтайын: губернатор Ақмолаға барған. Жақында осы жолмен Петропавлға қайтады.

Губернатордың Итбайдікіне келетінін Амантай естісе де, Ақмолаға өткенін есіткен жоқ еді.

Кошкин шекесінен қолын алып, басын дірілдете сілкіп көріп еді, бастапқыдан жеңілденіп қалған екен.

– Ауылнай келді ме ауылыңа?

– Жоқ.

– Ах, подлец!.. Ол қайда?

Амантайдың көзі урядниктің кескініне түсіп еді, беті сұрланып, көз еті томпайып, іскен екен.

– Мен ауылнайға көрсетем...– деді Кошкин,– оған бұйрық берілген, ат жина деп, неге жинамайды?

– Білмеймін.

Кошкиннің көзі Амантайдың жетегіндегі атқа түсті.

– Жақсы ат! Бұл кімдікі? Бері әкел атты!

Урядник қалжың ғып тұр екен деп ойлаған Амантай орнынан қозғалмады.

– Бер деймін мен саған?–деді урядник оппа қарға сүріне-қабына, Амантайға жақындап.

– Себеп?– деді Амантай, тізгінге жармасқан урядникке тізгінді бермей.

– Губернаторға жегеміз, жібер!..

– Губернатор қазір келіп тұрған жоқ. Керек болса, кезінде берем!

– Молчать!.. Сволочь!.. Отпусти!..

Қабатын қасқырдай бетін тыржитып тізгіннен тартқан урядникке, Амантай атты бермеді.

Тізгінге таласқан Амантайды жақтан періп жіберем дегенде, Амантай жасқанып қалып, Кошкин өз екпінімен қарды қаба құлады.

– Сібір айдасаң да бермеймін!– деді Амантай аттың тізгінін Кошкиннің қолынан жұлып алып, ырғып міне жөнеліп.

Кошкин орнынан тұрып, бетіне жабысқан қарды сүрткенше Амантай алыстап кетті.

– Қайт кейін, подлец!– деді Кошкин айқайлап.

Амантай ұзаңқырай түсті. «Мылтығы болып атып қала ма?»–деп сескенді ол шауып бара жатып, «не де болса енді шыдадым!»

– Асықпа, подлец... Атты басымен берерсің...

Ашу кернеген Кошкин не қыларын білмеді. Протокол жасайын деп ішкі қалтасындағы қарындашқа қолын салуға бір ойлап еді, тоңу мен ашу қабаттасқандықтан денесі де, қолы да қалшылдап кетті.

– Әй,– деді ол көшірге,– ол подлец жердің астына кірсе де менен құтылмас! Айда мына сиырларды ауылға! Сиырынан безгенін көрейін оның!.. Егер ол табылмаса, сиырларын қалаға айдаймын.

Көшір ерінгенмен, Кошкиннен қаймығып, сиырларды зорға дегенде ауылға қарай бұрды. Ауыл шақырымға жақын жерде еді.

– Мен ауылға бара берейін. Сен сиырларды жаяу айдап кел,– деді Кошкин.

Атын оппалата жолдан бұрып, сиырларды орап, қайта жолға түскен Кошкин шауып отырып ауылға келді. Бірақ қанша қысқанмен, ешкім оған Амантайдың жөнін айтқан жоқ. «Қиратам, жоям»– деп бұрқанған Кошкин ілгері жүріп кетті.

2