Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

«Кірем бе, кідіре тұрам ба?»– деп ол аз ойланып тұрды да: «кірейін!– деді есікке қарай аяңдап,– біраз ауру жиналған екен, сөздерін естиін, не айтар екен!»

Ол үйге кірді де, ауызғы бөлмеден өтіңкіреп барып, төргі бөлмеге кіретін есіктің босағасында тұрған сандыққа шоқиып отыра кетіп, төрт бөлмелі үйге лық толған адамдардың сездеріне құлақ тікті.

– Екі тіземе сарсу түсіп бастырмайды, соны қаратайын деп ем.

– Менің, белімнің құяңы бар еді, бірдеме көтерсем шойырылып қалам. Балам жас еді, шаруама қиын болды. Соған шипа болама деп ем.

– Осы көзімді жел қарып, содан ұшынды да, енді ақ түсіп, басұр боп өлетін болдым. Жарық сәуле көрсетпей түйіледі де отырады. Ишанға үшкіртейін деп ем.

– Сап-сау бала еді,– деді бір кемпір, жеті-сегіздегі бір ұл баланың басын кеудесіне сүйеп,– біреулер тәттіні көп жегендіктен дейді, неден екенін қайдан білейін, құлағына бұлақ пайда болды. Әуелі шығу шығып жарылды да, артынан тынбай ағатын болды.

Оң жақ ұрты ісіп кеткен біреу қабағын түйіп, көзін жұмып, бетін алақанымен басып, мықшиып отыр еді:

– Тісін, ауыра ма?–деп, сұрады көршісі.

Ұрты іскен алая қарап, жауап бермеді.

– Жарықтығым,– деді ,оң жақ аяғының жараға толған жіліншігін жұрттың көзінше ашып қойып, іріңін сүртіп отырған бір қара сақалға бірнеше кісі,– жапшы жараңды, жеркендірмей!

– Мен құдайдан сұрап алды деп отырсың ба,– деп ашуланды жаралы,– бұл сырқат пай да болғалы биыл 18 жыл. Әдейі іздеп барғалы жүрген ишанды алла айдап қолға берді. Фатихасы тиер деген үмітім зор.

– Екі бетің нарттай жап-жас қатынсың,– деді бір жігіт бір әйелге қалжыңдап,– сенікі не сырқат?

Әйел күлімсіреп төмен қарады.

– Не сырқат дерің бар ма?–деді, ол әйелге көрші отырған құлағы ауырған баласы бар кемпір,– құдай құрсақтан тарықтырып қойғаны болмаса, сап-сау кісі! Түскелі он жылдан асты. Талай әулиенің бейітіне де түнеді, бақсыға да қаратты. Өспеген атаның баласы еді, ишаннан бір жәрдем болар деп келіп отыр да.

– Алла, ақырын!.. Ойбай... Өлдім!..– деген аянышты дауыс естілді есіктен.

Жұрт кеңесін доғарып, кескіндері өзгеріп, есікке қарады. Киізге ораған бір адамды төрт кісі көтеріп есіктен кіргізе берді.

– Көлден ат суара барғанда аты мұзға тайып, аяғы астына түсіп, жіліншігі сынды,– деді көтеріп кіргізгендер.– Сынықшы салған еді, аяғы сырқырап, кезінің шырымын алдырмай қан-қақсата берді, зікірге әкелді.

Аяғы сынған, үйдің ішін беймаза қылды.

– Жол беріңдер!–деді есік жақтан біреулер,– Азнабай келді.

Үйдегілер үрейлене бастады.

«Неге үрейленді?» деп ойлаған Асқар, есікке көзін салса, 13–14 жастағы бір баланың аяқ-қолын байлап, екі кісі көтеріп кіргізіп келеді екен. Бала бірдемені сандырақтап келеді.

– Жынданған еді,– деді біреулер күңкілдеп,– ишан келгелі ерегісіп кетті.

– Е, ерегіспей!.. Неге ерегіспесін! Иесі бар сырқат емес пе, жын буған... оңайлықпен шыққысы келеді деймісің? Жынданған бала үйге кіргенде баяу сықылды еді, бір жерге әкеп отырғызғаннан кейін – көтеріліп кетті. Баланың айқайы, шатасуы үй ішін үрейлендіргені сондай: сау адам түгіл, аяғы сынған адам да сарнауын қойып, доғарып, екі көзін ежірейтіп, жындыға қарай қалды.

Осы кезде үйге Амантай да кірді. Оған: «байтал түгіл, бас қайғы» болды. Амантайдың қайтқысы кеп бір тұрды да, «әдейі келгесін зікіріне түсейін» деп, мазасы кеткенге қарамай шыдады.

Сандырақ, сарнау, шулау көбейіп кеткесін жұрттың бәрі де, әлсін-әлсін есікке қарап, минут сайын ишанды күтті.

«Барып біліп қайтшы!»–деген күңкілдер шықты әр жерден.

«Ұят болар, жайланғанша сол боп жатқан шығар» десе де әркімдер барып қайтты.

«Кеңесіп отыр екен!»–деп қайтты біреуі.

«Намаз оқып жатыр екен»,– деп қайтты екінші.

«Ет жегелі жатыр екен»,– деп қайтты үшінші.

«Қымыз ішіп жатыр екен»,– деп қайтты төртінші.

«Құран оқып жатыр екен»,– деп қайтты бесінші.

«Дәретке шықты»,– деп қайтты алтыншы...