Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

«Жол беріңдер!»– дегенде жұрт сергіп есікке қараса, ишанның қасындағы молда екен. Тегі қазақ болғанмен, ол молда қазақша мен татаршаны араластыра сөйлейтін еді.

– Жамағат!– деді молда есіктен басын сұға,– баршаңыздың таһараттарыңыз саф ба? Паксыздар ма? Насыбай, шылым шикіллі харам шайлар жоқ па? Ишан хәзрәтләрі шонди әйбірләрні білсә, бик арамас!»

– Тазамыз,– десті жұрт.

Күткен халықты молда алқа-қотан отырғызды. Ортаға Мекеден келген мешіт суреті бар жайнамазды жайды да, оның үстіне бір құман су қойды.

– Жамағат!– деді молда жайнамаз үстіне жүгініп отырып,– ишан хәзрәтләрі килгәш зікір салады. Баршаңыз ол кішінің салауатын айтуға тиішлісіз! Үш мәртәбә оқып шығам, фаһамлап алыңыздар: «Әсфи раббім, жәлле алла, мәуфи қалби Ғайролла, Нұрмұхаммед салла алла- лә иләһә илла алла!» Ұшпу зікіріні айтқаш, үш мәртәбә уһһүу млла алла!»–деп айтасыздар...

Молданың артынан еріп көпшілік шулап айтып көріп еді, көбінің тілі келмеді.

– Жамағат!– деді молда,– тәртіп шушы. Шамды сөндірәбіз. Ишан хәзрәті зікір уақытында халық үстінде ұшып жүруі мүмкін, оған бір дә хауып ойламаңыздар... Мен хәзрәтні келтірейін!..

Келіп отырған сырқаттардың бірсыпырасы ишанды әлі көрген жоқ еді. «Көрсем жазылам» деген сенім кірді біразының ойына. Ал, кейбір емделгенге жазылмай жүргендер: «кім білсін?» деп күдіктенді. Бірақ аяғы сынған мен жынданған баладан басқалардың бәрі ишанды өте шыдамсыздықпен асығып күтті.

Асқар баяғы отырған сандықтың үстінен қозғалған жоқ. Үйге басын сұққалы әр сырқатқа бір жаутаңдап қараған ол, осы үйдегі барлық сырқаттың ауруымен ауырғандай болды. Оның жаны қай сырқаттан болса да артық азаптанды. Ауыр сырқаттан сарнаған, бебеу қағып зарлаған адамдардың дауысын естігенде, оның шымырлаған денесі бірде суып, бірде ысып, аяныштың қысылуынан, маңдайынан тер шықты.

«О, сорлы ауыл!– деп өкінді Асқар ішінен,– жаралы ауыл!.. Сырқат ауыл!.. Ем күтіп келіп отырғаның ишан!.. Ол сенің сырқатыңды үдете түспесе, жаза ма?.. Сорлы ауыл, сенің де сырқаттан айығып, жаның жадырар күн болар ма екен?!»

Сарнау, зарлаудан құлағы керең боп, тұлабойы түршіккен Асқар, жыртылуға жақындаған шыдамын әрең төздіріп, өзін өзі зорлап, не қылғанмен зікірді көргісі келді.

Бір кезде үйге ишан кірді. Жарыла жол берген көптің арасымен ол жорғалай аяңдап, жайнамаздың үстіне барып жүресінен отырды да, ызғарлы қараспен айналасын бір шолып өтті. Содан кейін, қалтасынан ұзындығы бір құлаштай тәсбихты алды да, оң жақ қолының басымен бір сыдыртып өтіп, тәсбихтың тастарын екі алақанына толтыра ұстап, еріндері күбірлеп ішінен дұғалық оқып, уысындағы тэсбихтарын иіскей, алақандарымен бетін сипады.

Көптің көзі ишанда. Ишан молдаға көз қырымен ымдағандай болып еді, молда мөңіреген бұзау сияқты қырылдаған даусымен «Тәбәрәк» аятын оқи жөнелді. Асыққан жұртқа бұл аятты молданың бастан-аяқ оқып, шығуы – құранды түгел оқып шығудан кем көрінген жоқ. Аят тез біте қоймаған соң, біреулер аятты да, молданы да іштерінен сөкті.

Аят оқылып боп, батасы істелгеннен кейін, молда көпшілікке зікірдің тәртібін тағы айтты.

– Білеміз! Ұқтық!–деп шуласты көпшілік. Жұрттың көзі ишанда..

Терезенің қақпақтары жабылды. Шам сөнді. Нысанасыз қараңғылықтан адамның басы айналатындай болды.

Қараңғы үйде күңіренген дауыспен дұғалық, оқып, анда-санда су бүркіп айнала үшкіріп отырған кісінің молда екенін, ишан екенін жұрт айыра алмады. Тілі келсін-келмесін, үйреткен дұғалығын айтпаған жан үйде қалған жоқ. Біріне-бірі үйлеспей, қосылмай шулап жатқан дауыстан: кімнің не дегенін ешкім естіген жоқ, сезді айыруға болған жоқ, шулаған жұрттың құлағына ызың қаққан жалғыз дыбыс – «һу... һа... һу!..»