Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

– Бері кел, қызым!–деді губернатор Ботагөзге. (Ботагөз жақындады). Орысша білесің бе?

– Білем.

– Молодец. Оқу оқыдың ба?

– Оқып жүрмін, үшінші класта.

– Орысшада ма?

– Я.

«Айналып кетейіннің қаймықпай сөйлеп тұрғанын қарашы!– деді Амантай, әкелік махаббаты бұрынғыдан да артып,– тәңірі түймедей шектің несін аяды екен! Әттең, ұл боп тумағаны-ай!»

Губернатор Ботагөзге: оқуы, үй жайы, туысқандары туралы бірнеше сұрау беріп еді, Ботагөз бәріне де лайықты, салмақты жауап берді. Ағаларының жайларын жекелеп қысқаша баяндаған Ботагөз, Темірбек туралы айта бергенде, қарсы алдында тұрған Кошкинге көзі түсіп кетті. Ботагөздің Кошкинді атарға оғы болмайтын еді, оны жек көргендіктен, егер көшеде қарсы ұшыраса бұрылып кететін еді; Кенжетайды Кошкиннің ұрғанын Ботагөз кімге айтуды білмей іштен кіжінетін еді. Кеше, губернатор келгеннен бері, оны ең жоғарғы әкім, және әділдік иесі деп түсінген Ботагөз: «реті келсе айтармын-ау» деп ойлап, «реті келмейді ғой! Губернаторға жолықпаймын ғой!» деп өкінген еді.

Міне, енді реті кеп қалғанын Ботагөз білді. Бірақ «осылай да осылай» деуге қанаты қатпаған жас сезімі еркін билеп, жайшылықта бойына сыймайтын арыз сөздердің аузына біреуі де түспей қалды. Ішкі сезім толқынымен айтып тұрған кеңесінен Ботагөз бөгеліп, жасаураған көзі жаудырап, Кошкинге қарай қойды. Кошкин Ботагөздің бұл қарауына түсінген жоқ.

– Неге бөгелдің?– деді губернатор Ботагөзге.

Енді сөйлесе жылап жіберетінін сезген Ботагөз, бетін алақанымен басып, Кулаковтың үйіне жүгіре жөнелді.

– Бұл немене? Не боп қалды?– деді губернатор иығын көтеріп, көзін бажырайтып.

Ботагөздің бұл халын Асқар ғана жақсы түсінген еді.

– Не хал болғанын мен сізге айтайын,– деп Асқар, Кошкиннің Кенжетайды ұрғанын, бұл ұру – Ботагөздің көңілінде жара екенін қысқаша айтып өтті.

Асқар айтып тұрғанда, Кошкиннің зәресі кеткені сондай, егер жер тесік болса еніп кетер еді. «Өлдім!» деп қалтырады ол.

Губернатор Асқардың сөзін қабақ шыта тыңдап, Асқар сөзін: «соны істеген осы Кошкин!» деп бітіргенде:

– Мен сені!..– деді губернатор Кошкинге саусағын безеп, көзін ежірейтіп. Кошкиннің денесі мұздай қата қалды. Одан қатты сөз айтса жүрегінің, қабы айрылар ма еді, қайтер еді, әйтеуір бақытына қарай, айтқан жоқ. «Я, тебенің» артында зіл барын, я ұлықсынып айта салған кексіз жеку екенін Асқар да, басқалар да білген жоқ.

– Аңға ертең таң біліне шығамыз!– деді губернатор серіктеріне,– Алексей Андреевич, аттарды әзірле дерсіз. Мен аң аулауды білем. Онда кісінің көбі залал. Бізден төрт-бес кісі ғана барады. Мына бүркітші ғана барар. Басқасы керегі жоқ. Казактардан бес-алты кісі. Сол жетеді...

– Дұрыс!

Губернатордың Амантайға көңіл бөлуінен Итбай төмендеп қалды.

6

Сухомлиновтың әкесі, ағайындары, ағалары түгелімен аңшы еді. Талай қасқыр алатын иттер, талай қасқыр соғатын аттар, талай мүлтіксіз тиетін мылтықтар олардың қолынан өткерілді.

– Аңға ертең нелер даярлаймыз?–деп сұраған Алексейге:

– Ит ермесін. Мылтық алынбасын. Оның бәрі көрген қызық. Бұл жолы бүркіттің ғана қызығын көреміз,– дегенді айтты губернатор.

– Ерте тұрып кел!– дегеннен кейін Амантай сақ ұйықтап, тауық шақырғасын түрегелді.

– Келін, ә, келін!–деді ол, шамды тұтатқасын.

Амантайдың даусына оянған Балтабек, Айбаланы тұрғызып, шымылдықтан Айбала шығып еді:

– Көжеңді жылтшы, шырағым!–деді Амантай,– мен аңға жүрем.

Пештің қоламтасына қойған көже ысып тұр еді, Айбала бір аяғын құйып берді, Амантай нан қосып ішіп, тойып алды. Осы кезде Асқар да басын көтерді.

– Жүрейін деп жатырсыз ба, ағай?

– Я.

– Сізді жөнелтісіп қайтайын.

Асқар киініп Амантаймен далаға шықса, таң қараңғысы екен.

– Күн ашық болады екен. Қансонар, оң жолын берсе жақсы болды!– деді Амантай.

Иығына тонын жамылып, пимамен далаға шыққан Балтабек, Амантайдың атын ерттеп берді.