Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Келген кісінің қалталы, қалтасызын айырып беруге Құзғынбаевтың да, Антонина Евгеньевнанын, да бір көмекшісі иті – неміс овчаркасы еді. Құзғынбаев овчаркаға арнап сыртқы есіктің босағасынан кішкене тесік істеп қойған. Сырттан кісі тықырын естігенде овчарка үнсіз жүгіріп кім сығаланды да, келген адамның киімі жөнсу, кескіні жүдеу болса үреді; киімі бүтін, денесі толық адам болса, маңқ еткен бір ғана дыбыс беріп, артынан кісі шыққанша үндемей тұрады.

Асқардың кескін-кейпіне қараған Антонина Евгеньевна өз көзіне сенерін, я итінің көзіне сенерін біле алмады. Өз кезіне сенсе, Асқар онша жөнсу кісі сықылды емес, ал, егер жөндем кісі болса ит неге үреді? Ол қалай қаталасты? Антонина Евгеньевнаның жауаптан кідіруіне тағы бір себеп осы еді.

– Ғапу етіңіз,– деді Асқар, Антонина Евгеньевна тез жауап бере қоймағасын,– ол кісі үйде бар ма, жоқ па? «Жоқ» деген сөз шығып кетті Антонина Евгеньевнаның аузынан.

Осы кезде, Антонинаның өтірігін әдейі ашуға шыққан адамдай, денесі еңкектеу келген, зор мұрын, орта бойлы қара сұр кісі шыға келді.

– Сізге кім керек?– деді ол Асқарға, Антонинаның сасып қалғанынан аздап қаймығып.

– Құзғынбаев.

– Құзғынбаев мен болам,– деді орысшалап.

– Өте сүйкімді,-– деді Асқар да орысшалап,– менің сізде азғана жұмысым бар еді, мүмкін болса үйіңізге кіріп айтайын.

– Пожалуйста.

«Өтірігімді шығардың», деп ренжіген кескінмен Антонина Евгеньевна кетіп қалды. Құзғынбаев Асқарды кішірек бөлмеге кіргізді.

Оңашаланғаннан кейін Асқар Құзғынбаевқа ең алдымен өзін таныстырды. Содан кейін елдегі қалың бұқараның ауыр халын, үкімет адамдарының, болыс, билердің зорлығын айтып өтті. Бұл сөздерге Құзғынбаевтың жабайы кескінмен қарауы Асқарды қайран қалдырды. Асқардың сынауынша, Құзғынбаев ел тағдырына қайғырмайтын, өзіне-өзі тойған адамдай көрінді. Ел жағдайына Құзғынбаевтың бүйрегі бүлк етпейтінін көргесін, «қазақ» оқығанында да мұндай адамдар болады екен-ау!» деп таңданған Асқар, кеңесін қысқартып, Амантай уақиғасын айтты.

– Бұл өте ауыр жұмыс екен,– деді Құзғынбаев Асқардың кеңесін тыңдап болғасын,– губернаторға покушение жасау оңай емес.

– Покушение жасаған жоқ қой, шынында.

– Ол бізше ғой. Ал, губернатордың көзқарасынша, ол – покушение. Губернатордың пікірі – пікір. Мұндай жұмысқа адвокаттар аяғын байқап басады.

– Оңай деп өзім де айтпаймын,– деді Асқар Құзғынбаевқа біраз кеңескесін,– бірақ сіз осы жұмысқа кірісіңіз. Адамгершілік үшін кірісіңіз.

– Жарайды. Кірісейін,– деді Құзғынбаев аз ойланып.

Ендігі мәселе ақша. Жалданбай адвокат жұмыс алмайтынын Асқар көзбен көрмесе де, естіген. Күші келген жердей Асқардың тартынғысы да келмейді. Бірақ оның басына келген ой: «оқыған адам нашар кісіден ақша сұрай қоймас!..»

«Ақша аласыз ба? Қанша аласыз?» деген сұрақ, лықылдап жұтқыншағында тұрғанмен, Асқар ол сөзді айта алмады, айтуға ақшаны емес, Құзғынбаевты қимады.

– Жарайды, жақсы!..– деді Құзғынбаев қобалжып, Асқарға тарайық дегендей ғып.

«Ақша аласыз ба?» деген сөзді айта алмай, Асқар киініп есікке бара берді де, ұятын қайратына жеңдіріп алса, алмаса да бетін ашып кетейін деп ойлап, солғын қоштасып отырып қалған Құзғынбаевқа тағы келді.

– Ғапу етіңіз!– деді ол,– ұмытып барады екем. Жұмыс алғандығы үшін адвокатқа сый болуға тиісті ғой.

– Әрине.

– Ұят болса да сұраймын: ол қанша болады?

– Бұл сауда емес, тиісті заң бар.

– Мөлшерін білгім келіп еді.

– Мұндай ауыр жұмыс мың сом!

Асқардың төбе шашы тік тұрды. Қатты қаққанның өзінде, оның қалтасында ең көп дегенде, екі жүз сом шығатын еді, өзгесі жолға керек қаражат.

– Мың сомсыз мұндай істі алуға болмайды,– деді Құзғынбаев, Асқардың қысылғанын сезгендей,– бірақ оқыған азамат екенсіз, жеңілдік жасайын: жеті жүз сом.

Саудаласудың ретін таппаған Асқар, шынын айтты.

– Оған ретім келмейді,– деді Құзғынбаев.