Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

«Бір есептен бар ақшаны осыған беріп, Петербург баруды қойып, елге қайтсам қайтеді?» деген оймен Асқар Құзғынбаевты қалта мөлшеріне қарай бұрмалайын деп еді. Құзғынбаев: «болмайды!» деп отырып алды.

Ренжіген Асқар Құзғынбаевқа қош айтыспастан үйден шығып, көшеде жүріп келе жатып ойға батты. Оны реніш теңізіне тұншықтырған бір ой: Құзғынбаев сықылды оқыған адамның мынадай қара ниеттігі. Оқығаннан мұндай ақшақұмар шығады деген ой Асқардың басына бұл күнге шейін келмеген еді.

«Жауыз, қара ниет!–деп сөкті ішінен Құзғынбаевты Асқар,– халықтың дұшпаны!.. Оқығаннан да мұндай арам ниеттер болады екен!.. Оқығанның да Итбайы болады екен?..»

– Мырза, тоқта!– деген дауысқа Асқар басын көтеріп қараса, Бүркітбай екен, Жаңбырбайдың үйіне келгенін білмей қапты.

– Неғып тұрсың?– деді ол Бүркітбайға.

– Сені аңдып тұрмын.

– Менің немді аңдисың?

– Ие, жолың болды ма?

– Не жол?

– Жәй, әлгі адвокатқа сөйлескеніңді айтам...

– Уа, қойшы, Бүркітбай. Сен-ақ дүниедегі бар пәлені тіміскілей береді екенсің...

– Рас айтам, келістің бе?

Асқар үндемей өтіп кетті.

– Қабағың тым түсіп кеткен екен,– деді Бүркітбай орнында тұрып қалып,– жемқор неме дейтін еді, аранын кең ашқан екен ғой. Менен, әзірге сырыңды жасыра тұр, түбінде ең пайдалы кісің мен болам... Осы сөзімді ұмытпа!..

7

– Һа-һа-һа-һ!..– деген өзінің қатты айқайынан шошып оянған Асқар, есеңгіреп, аз уақыт орнынан тұрмай отырды.

Қатты ұйқыдан зырқылдап ауырып қалған шекесін, екі жақтан саусақтарымен басып, шынашағымен кезін уқалап, аздан кейін есін жинаса, маңайындағы адамдардың бәрі шырт ұйқыда. Асқардың өз даусы өз құлағына өте қатты естілген еді. Сондай қатты дауысқа маңайында жатқандардың оянбауы оны қайран қалдырды.

Асқардың бұл жатқан орны – үшінші кластың вагонының іші еді. Омбыдан шыққандарына үшінші күн. Проводниктің айтуына қарағанда, алдағы таңда поезд Петербурге бармақ. Бұлардың келе жатқан составы – Маньчжуриядан Петербургке тура жүретін экспресс. Ол составта үшінші кластың вагоны әдетте болмайтын. Экспрестің, жұмсақ вагонына билет алуды шығынсынған Итбайдың тілеуі қабылданғандай, экспреске сирек тіркелетін үшінші кластың қатты вагоны Итбай билет алған күні тіркеліп, «Петерборға жеткізсе бәрібір емес пе?» деп, Итбай билетті қатты вагонға алған. Осы вагонның ішінде Асқар мен Итбай бір купеде қарсыма-қарсы жатады. Ұйқыдан шошып оянған Асқар, көзін кеңірек ашып, екінші купеде жанған май шамның әлсіреп келген жарығымен кескіні күңгірттеніп шалқасынан жатқан Итбайға қараса, демін біресе аузынан, біресе мұрнынан алып, бірде тамағы, бірде мұрны қырылдап, о да шырт ұйқыда екен.

Есін жиған Асқар, неге шошып оянғанын ойлады. Ол түс көрген еді. Түсінде: «Бурабай қаласына келіп Балтабектің үйіне қонған екен дейді. Сол үйде ұйқтап жатқанында біреулер тапыр-тұпыр үйге кіріп келген екен дейді. Асқар да, үй іші де ояна келсе, үйге келгендер – Итбай бастаған бір топ жігіт екен дейді. Сол арада Итбайдың жігіттері Балтабекті де, Асқарды да, Айбаланы да байлап тастап, Ботагөзді үйден сүйреп ала жөнелген екен дейді, басқа істер қайраты таусылғаннан кейін, байлаулы Асқар, көрші үйлер естір ме екен деп ойлап, қатты айқайлап жіберген екен дейді...»

Міне, Асқардың шошып оянған дауысы – осы дауыс. Купенің ауасы өте нашар, және ыстық екен. Тынысы тарылған Асқар пальтосын жамылып, дем алғалы вагонның буфері жаққа шықты. Вагонда ояу тірі жан жоқ. Бәрі де шырт ұйқыда. Буферге таяу купеде панарын алдына қойып, проводниктің өзі де қалғып отыр. Асқардың олай еткенін вагоннан ешкім сезген жоқ.

Вагонге кірер сыртқы есікті ашып, Асқар далаға қараса, алашұбар бұлты бар, айлы түн екен. Келе жатқан жерлері қалың орманның іші. Асқар есікті жаппай біраз тұрды. Оған поезд тоқтап тұрған сықылды, тоқтаған поездың астынан жердің өзі сырғып жүріп жатқан сықылды болды. Қасқыр тиген жылқыдай орманның қалың ағашы үркіп қашып бара жатқан сықылды көрінді.