Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Қонақтары кеткеннен кейін Базархан полиция департаментінің өзімен жақсы таныс начальнигі Белецкийге телефон соғып, «ертең жолығармын» деді, сондағы айтайын дегені Асқар туралы еді.

4

Базархан үйінен шыға, «жұмысым бар еді» деп серіктерінен бөлінген Асқар, көшедегі городовойдан, Кузнецов берген Смирновтың көшесіне баратын трамвайдың номерін сұрады да, күткен номері келгенде, міне жөнелді.

Қаланың ішін кең орай, әлденеше иректі жолға түскен трамвайда бір кезде Асқар мен проводниктен басқа кісі қалмады. Сол күні түн аяздау еді, тоңған тәрізді болған проводник, қолдарын айқастыра қусырып, тұмсығын тонының ішіне тыға бетін Асқардан теріс бұрып отырды. Келгелі Петербургтің дымқос ауасынан тынысы тарылған Асқарға, бүгінгі түн райының ширақтығы қуат беріп Базархан үйінде маужыраған ұйқысы ашылып, көзі жайнаңдап, ширап кетті.

Трамвай ұзақ жүрді. Тоқтар жерін оған проводник айтпақ болды.

«Осы ара» деген сөзбен Асқар трамвайдан түссе көше күңгірт екен. Көшенің екі бетіндегі үйлер де Петербургке лайығы жоқ, Қызылжардай сәлдеу қаланын, үйлері сияқты. «Петербургте де мынадай үйлер бар екен-ау!» деп ойлады Асқар оларға жалтақтап қарап.

Біраз жүрген соң сескенейін деді: ілгері жүрген сайын көше кейіпсізденіп қарауыта берді. «Ұры-мұры кездесіп, не тонап ап, не өлтіріп кете ме!»–деп қауіптенді ол. Бет алған ісінен қайтып көрмеген Асқар қауіптенсе де, тәуекел ғып тағы біраз жүріп еді, конвертте көрсетілген 42-номерлі үйді тапты: екі қабат кішкене терезелі қызыл кірпіш үй, қақпағы ашық, парадныйда есік жоқ, іші күңгірттеніп үңірейген, парадныйдан жоғары өрлейтін басқыш көрініп тұр.

Кірерін де, кірмесін де білмей, Асқар есік алдында аз тұрды. Үйден шыққан қоңыр киімді әркімдер, «не қылған адам» дегендей, бұған таңдана қарап өтіп кетті.

Парадный алдында біраз уақыт ойы толқып тұрған Асқар, қайтып кетуді мақұл көрмей, «не де болса тәуекел» деп үйге кірді. Сол кезде жоғарғы қабаттан басқышпен жабайы киімді бір қартаң әйел түсе берді.

– Ғафу етіңіз!–деді Асқар әйелді төменде тосып тұрып, әйел қасына келгенде,– мұнда Смирнов деген адам тұра ма?

– Тұрады.

Әйел жөн сілтеді. Асқар қуанып кетті. Сілтеген жобамен ол жоғары шығып, екі айрылатын коридордың оң тармағымен жүріп еді, ұзын коридорда қаз-қатар шарылдап жанған примустардың шуы құлағын керең қылды. Примустың жалыны шашқан «өкшіл күңгірт сәуледен басқа, коридорда жарық жоқ. Керосин сасыған исі дем алуға ауыр, көзді ашытады.

Коридорда примуспен алданған тағы бір әйелдерден сұрау арқылы Асқар пәтерді тапты да есігін қақты.

– Кіріңіз!–деді әйел даусы.

Түтіні тұманданып исі қоңырсыған коридордан, таза ауалы жарық бөлмеге кіргенде, Асқар түннен күнге шыққандай болды.

– Смирвовтікі осы ма?–деді орта жасты әйелге ол.

– Осы!–деді әйел, «бұл кім?» дегендей, Асқардың, денесін көзімен таңдана шолып.

– Ол кісі үйде ме?

– Қайтесіз?

– Жұмысым бар еді.

– Не жұмыс?–деді әйел, Асқарға күдікті қарап.

– Ол кісіге бір хат бар еді.

Кескініне сенімсіз бейнемен қарай қалған әйелге:

– Сіз мені жатсынбаңыз,– деді Асқар,– егер Смирнов үйде болса, маған жолықтыруыңызды өтінемін.

– Қазір!–деді әйел,– аржағында бір бөлмеге кіріп.

Әйел біреуді оятқанын, екеуінің, сыбырласқанын Асқар сезіп тұр, көп кешікпей әйелге ере: қоңыр киімді, орта жасты, сақал-мұрты өскен бір адам шықты.

Бұл кісінің фотографиялық суретін Асқар Кузнецовтың үйінде көрген еді. Смирнов екенін айтпай-ақ жобалаған Асқар, оған қалтасынан суырып конвертті ұсынды. Конвертті ашқан еркек, ішінен хат пен сурет алып шықты.

– Кузнецов! Григорий Максимович!..– деді ол суретке көзі түскенде қуанышты кескінмен қадала қалып.

– Григорий Максимович?!–деді әйел де қосарлана қарап.

Еркек хатты асығып оқып шықты. Хатта Асқар туралы да айтылған еді.

– Рұқсат етіңіз қайта амандасуға!– деді еркек, Асқарға қолын ұсынып,–мен Иван Николаевич Смирнов.