Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

– Театрға барам. Памятниктерді, музейлерді көрем, дүкендерді қыдырам, көшелерді аралаймын.

– Оның бәрі жақсы. Батыл сөйлегеніме кешіріңіз! Қыз ше?

– Қай қыз?–деді Асқар түсінбеген боп.

– «Қай қыз?» дегеніңіз к,алай?! Тамаша сұлу жас жігітсіз. Петербургте сіздей шығыстың сұлу жігітіне қай қыз, қай әйел қызықпайды? Мыңы соңыңызга ереді! Таңдағаныңмен жүруіңізге болады: графиня ма? Княгиня ма? Дворянка ма? Артистка ма? Балерина ма? Студентка ма? Медичка ма? Пожалуйста, қайсысы керек! Маған рұқсат етіңіз. (Алексей түрегелді). Мен кетем. Сізді көргенде туған жерді көргендей болдым. Рұқсат етсеңіз, байланыс жасап тұрайын.

– Өтінем!

Алексей шығып кетті.

Алексейдің келуі де, мінезі де ойландырған Асқар диванда отыр еді, есік қағылды. Асқар ашты.

– Тамара!

Екеуі театрға кетті.

Ертеңіне Асқар ертерек тұрып, газет қарап отыр еді, телефон шылдырлады.

– Алло!– деді ол трубканы алып.

– Асқар Досанов сізсіз бе?– деді біреу орысша. Асқарға ол дауыс Алексейдікі сияқтанып кетті.

– Я, мен, Алексей Андреевич!

– Алексейіңіз кім?–деді дауыс.

Асқар ыңғайсызданып, жауап қайыра алмай қалды.

– Бұл сөйлеп тұрған «Уголовная розыскадан,– деді дауыс,– «заттарымыз жоғалды» деген сіздер ме?

– Я, біз ек.

– Табылды. Келіңіздер!

Дауыс адресін айтты да, трубканы іліп қойды.

Базархан үйіне барып қайтқаннан кейін, Итбай Асқарды шақырып алып, әуелі: «шырағым, тіліңді бұлай ұзын ұстамасайшы» деп жұқалай айтып, Асқар ырқына көнбеген соң, «серік әкелдім десем, басыма пәле әкелген екем ғой» деп, екеуі недәуір сөзге кеп ұрсысып қалған еді. Содан бері біріне-бірі оншалық жұғыса қоймайтын. Уголовная розыскадан жоғалған заттар туралы хабар келген соң, Итбайға «барайын ба, бармайын ба?» деген оймен Асқар аз отырды да, табылған затқа қуана қоймағанмен, Итбаймен араздық тоңын жұқартпақ боп, дыбыссыз Итбайға барды. Итбай үйінде екен.

– Итеке, сүйінші!– деді Асқар есіктен кіре, қуанған боп, (Итбай араздық кескінін өзгертпей Асқарға салқын қарады),– жоғалған затыңыз табылды.

– Қайдан!– деді Итбай шошығандай орнынан атып тұрып.

– Розыскадан хабарландырды жаңа!

– Ойбай, барайық онда, тез!

– Сүйіншімді атаңыз!

– Қалағаның!.. Ойбай барайық!

Абыржып киінген Итбайды ертіп, қолындағы адреспен Асқар полицейский управлениені тапты да, розыска бөліміне барды. Олар кірген бөлмеде: урядникше киінген қоңқақ мұрын, адырақ көз, сақал-мұртын қырған, бұйра қара шашты, ашаң өңді, қара-сұр адам отыр екен.

– Шербашидзе!– деп таныстырды ол өзін Асқар мен Итбайға.

Шербашидзе әдепті дауыспен аз сөйлесіп отырды да, стол үстінен кнопка басып, тыстан біреуді шақырып:

– Әкеліңіз, табылған сандықты!–деді.

Сандықты әкелді. Итбайдың көзі қуаныштан шатынап шарасынан шығып кете жаздады. Сандық ашылды. Заттар түгел.

Шербашидзе Итбайдың документін көріп, затты қолына берді де, берген актыға қол қойғызып:

– Сіз, господин,– деді Асқарға,– мүмкін болса, Байсақаловты оңаша қалдырыңыз, оған заттары туралы айтатын сөздер бар еді.

– Пожалуйста!

Асқар шығып кетті.

– Қалай, ризамысыз?– деді Шербашидзе Итбайға.

– Тақсыр, оны айтуға тілім жетпейді. Мың-мүлиен рахмет сізге.

– Мен қазақ жерінде он жылдай қызмет істедім: Ырғызда, Торғайда, Қазалыда. Қазақты жақсы көрем. Ғұрпын да, тілін де білем. (Ол таза қазақша сөйлей бастады). Шіркін, қазақтың жайлауы!.. Қымызы!.. Тоқтысы!.. Қазы-қартасы!

– Ағайын екенсің той, шырағым,– деді Итбай, қай ұлтсың өзің?

– Шешем татар, әкем грузин.

– Бауыр боп шықтың ғой.

– Сіздің затыңыз жоғалды деп естіген соң, жаным ашып, баса іздетіп ем, аброй беріп Тула губерниясынан табылды.

– Мың-мың рахмет, шырағым. Одан басқа не айтайын. (Ақша берейін деуге батпады, зат берейін деуге қимады).

– Қасыңыздағы учитель Асқар Досанов қалай жігіт?– деп сұрады Шербашидзе.