Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

— Сен үйді тіге бер! Шаңырағын көтеріп берейін! Мен құдық қазулы... — деді.

— Ух, рахат-ай, көсіліп отырып шай ұрттайтын да күн туады екен ғой,— деп шайға қанған ақсары келіншек жігітіне еркелеп, мысықтай керіліп көрпеше үстіне құлай берді. Маужырап есінеп мол сәулелі тарғыл көзін бір ашып, бір жұмды. Бұл Балқия еді. Жігіті — Бұлыш. Елді шулатып етегінен ұстаған Бұлышы.

Көзін ашса да, жұмса да көретіні — Бұлыш. Шойын қара Бұлыш. Түсі қалай сұсты болса, жаны сондай жұмсақ Бұлыш. Бүкіл жарық дүниеден жалғыз өзін ғана таңдап алып, өмірдің өзге қызығын тәрк еткен. Балқияға да осыдан артық өмірдің керегі жоқ, Тек Бұлыш аман болсын.

— Қимылдайық. Аттар шөлден қатты. Жатуға болмас,— деді Бұлыш жанында бұратылып жатқан келіншегінің назын іштей ұната отырса дағы. Кірпігін айқастырып сәл миық тартып жатқан келіншегі көзін ашты. Жабайы мысықтың көзіндей...

Жігіт жүрегі дүрсіл қақты. Келіншегінің мықынына көз тастады. Күркенің аңырайған есігінен төңіректі білеулеп қоршап тұрған орасан жайқын құм әлеміне көз жіберді. Піскен нандай қызғыш құм жалдардан жоғарыда далиған зеңгір аспан. Түпсіз тұңғиық аспан. Сілтідей тұнған тыныштық. Көптен ұмыт болған жанға жайлы тыныштық. Әлдеқайдан шегіртке шырылы естіледі. Пыр-пыр пысқырады аттары.

Балқия есінеп тағы да керілді. Жалаң аяқ жатқан. Кестелі етек ақ көйлектің етегінен толық ақ балтыры жаркырап шығып жатыр. Ұндай таза сусыма құмға жалаң өкшесі тиіп жатыр. Жігіттің басына қаны шапшыды. Жүрегі аласұрып иығындағы шекпенін шеше беріп Балқияның жүзіне назары іркілді. Ерні сәл-пәл шөліркей ашылып дидары масаурай қалған. Ақ ұлпа бұғағы тұрымтайдың тамағындай бүлкілдейді. Бұлыш еңкейер-еңкейместен Балқия қарсы ұмтылды. Келіншектің тегеурінді құшағы жігіттің қабырғасын қаусатып жібере жаздады. Екеуі тар күркеге сыймай жалаң құм үстіне шығып кетті.

Күз аспаны биік, тұңғиық. Қанатын кең жайған тыныштық. Шегірткенің шырылы әлдилеп тұр әлемді.

Түс ауа Бұлыш пен Балқия тірлік қамына кірісті. Балкия үй тігіп, Бұлыш ойпаңнан құдық қазып жатты.

Құдық біткеннен кейін қақпан, мылтығын алып Бұлыш кішкентайынан үйренген кәсібі аң аулауға шықты.

3

Бүгінде ел іші аласапыран. Кеш болса жиналыс. Қызыл кеңірдек айтыс. Біреу "құлақ", біреу "құйыршық", біреу "бадырақ" боп жарғыласады да жатады. Ел кезген өкіл. Өкілге қарап аузын ашқан надан халық.

Шегелер қашқан елді қуып жеткенде Жылыбұлақта қалған ауылдың соңғы көрген өкілі баяғы Бұқабай мелиса еді. Бұқабай бұ кезде "Бұқа" деген лақапқа ие болған. Сол "Бұқа" мелисалықты қойып, ендігі жерде елге жол сілтейтін өкіл болып жүр.

Ауыл арсы-гүрсі кірпіш құйып жатқан. Намаздыгер, намазшам шамасында Хантөрткіл төбе түстан солбырайған бір жалғыз атты сопайып көрінді. Өкіл екені білінді. Бұрынғы өкілдер арсы-гүрсі екпіндетіп, құйындатып келуші еді. Мынау ат үстінде қалғып келе жатқандай. "Ал бала, жүгір алдынан! Мынау дәл "Бұқаның" өзі..." деді, жолға қарап түрған Шәріп, ешкі сақалын умаждай түсіп.

Қозбағардың түсі қашып кетті. Шыбын жанын қоярға жер таппай бебеу қақты. Сүріне аттап өкілдің алдынан шықты. Қайкы бел, кәрі жирен үстінде бүгінде үрген местей орасан семірген кілбік көз, қабан желке Бұқабай отыр. Көзі тарс жұмулы. Шынымен ұйықтап келе жатқаны ма? Екі иығынан дем алып жүгіріп жеткен Қозбағар байғұстың ол сәлемін де алған жоқ. Бірақ оны арсынатын Қозбағар емес. Дөкей қонақтың шылауына оратылып "ағалап", жайылып жастық, иіліп төсек болды. Бұқабай онан ары ыңыранды. Керіліп созылды.

— Бала, жиналысты, сходу өткізейік,— деді, аттан бөксесін әрең сүйреп түсіп жатып. Бұрынғы Бұқабай Бұқабай ма? Өкіл болғалы мінезі көрінеу өзгерген. Бала күннен көз көріп өскен Қозбағарды танымайтын кісідей ерін ұшымен әрең сөйлеседі. Ыңыраньп сараң сөйлеп Қозбағар пақырдың жанын қас-қабақпенен-ақ қуырып барады.

— Жақсы! Жарайд, Бүке! — деп Қозбағар ышқынып тұра жүгірді елді жинауға.