Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

— Сақтай гөр, Жасаған ием! — деген дауыстар молайып, жұрт тіксініп шоши бастады. Абыр-сабыр, гу-гу.

— Оу, бір боржойды өткен жылы құртқан жоқ па едік?— деп, ұзынтұра Уәп дыбыс берді, екі ұрты бүлкілдеп.

— Бұ қайсың, тұрып сөйле! — деді Жорға Күрең жақтырмай.

— Өкіл жолдастан сұрайын дегенім ғой, — деп намаздігердің көлеңкесіндей созылып түрегелді Уәп. — Оу, өткен жылы Мажан байды кәмпеске еттік. Боржойдың көзін құрттық дедік. Сонда қалай, ол өзі боржой дегеніміз жыл сайын балалап тұратын нәрсе ме?

— Мынауың кім еді? — деді Бұқабай жиіркенгеңдей Уәпты танауымен нұсқап. Күрең шыр ете түсті.

— Әй, сен... Уә-ке! Шатпа тілдің керегі не осы?! Одан да жөнге көш!

— Жоқ, менікі қалжың емес! — деп, көзі текенің көзіндей ежірейтіп, ышқынып кетті Уәп. — Оу, менің білгім келсе несі айып? Өкілді осы, біздей наданның көзін ашсын деп жіберетін болар аудан. Ал, енді нақа үн шығарма десендер, қойдық...

— Бұл жолдастың пәмилесі кім? — деді өкіл.

— Жартыбасов.

— Жолдас Жартыбасов! Та-ак, осы ауылда қанша түтін бар?

— Түтін бе? Түтін қырықтан асады.

— Соның нешеуі серіктікке кірмей отыр?

— Бес үй ғой. Жұртқа мәлім.

— Так... так... Жартыбасов, тоқта енді! — деді Бұқабай саусағын шошаңдатып. — Соның бірі ана отырған Пахраддин. Так, солай ғой, табарыш?!

Алыстау көпшіліктің тасасында отырған Пахраддин қозғалақтап қалды. Жұрт назары солай ауды.

— Пахраддин Николай заманында би болды — раз! Ірі демесек те кәдімгідей дәулетті болды — два! Есігінде жалшы ұстады — три! Өтірік деңізші! Өкілдің сұрауына ешкім дыбыс шығармады.

— Пахраддин кеңес тілегіндегі кісі болса баяғыда-ақ серіктікке жазылар еді. Так? Әлде не так?!

— Өкіл жолдас! — деп артқы қатардан Пахраддин бой көтерді. Басында құндыз бөрік, үстінде кең елтірі ішік.

— Өкіл жолдас! Сіз, асасы, өйтіп партия саясатына қайшы келмеңіз!.. Партия саясаты бұлай болмауға керек!

— Так... так, неге олай дедіңіз! — Бұқабай сүзіле қарап қамауға түскен қабандай тықыршып кетті. Кілбік көзі жылтырап тұр.

— Кәллективке кірмесек те кәзит оқитынымыз бар, өкіл мырза! Кәллективке кіру, кірмеу кісінің өз еркі деп Сталин айтқан. Мен серіктікке кірмегенім үшін, асасы, кінәлі бола алмаспын!

— Зәкүншілін өзінің... пәдумаеш... — деп танауының астынан күңк етті Бұқабай түнеріп, ашуға тығылып. — Жарайды, Пахраддин жолдас, сен серіктікке кірмегенің үшін кінәлі емессің дейік, ал, сенің кәмпескеге дейін үш жүзден аса майда малыңның, жүзден аса ірі қараңның болғаны және жалшы үстағаның өтірік пе?

— "Жалшы" деп түрғаның малшы болуға керек,

асасы...— деді Пахраддин дауысы саңқылдап. — Ал, малшы деп түрғаның, сірә, Қозбағар болуға керек. Түн жамылып отырмыз. Мен ешкімді "малымды бақ" деп зорлағаным жоқ. Өтірік десе мына Уәп пен Торқаның көзі отыр, айтсын! Кешегі 21-дің аштығында жуан жіңішкеріп, жіңішке үзілді. Бала-шағасын жетектеп осы Уәп пен Торқа қанғуға айналды. "Өле жегенше бөле жейік" дедік, асасы. Ауылдан бір адамды шашау шығармадық. Жаяуға көлік, жалаңашқа тон, ашқа ас бергіздік. Шүкір Алла, соның арқасында түндігі жабылып, түтіні өшкен үй болған жоқ аулымызда.

— Рас.

— Рас. Би ағаның осы айтқанының бәрі рас, — деп жатты халайық тұс-тұстан.

— Ал, енді малымды үш-төрт жыл Қозбағар баққан шығар. Бақса сол ішкен-жегенінің өтемі болар, асасы. Оған мен неге айыптымын? Ағайын, тәңірдің тал түсіңде қиянатқа қиятындай менен не жамандық көріп едіңдер? Әділет болуға керек! — деп, әрең іркілді Пахраддин.

— Әб... бәрекелді! Сөз-ақ! — деп, елден бүрын сұңқ етті Шәріп.

— Рас!

— Дұрыс, Би ағанікі!

— Тынышталыңдар! Дабырламаңдар! — деп безек қақты жиылыс басқарушы Жорға Күрең.

Көпшіліктің назары енді Бұқабайга ауды. Бұқабай бар ашуын жанындағы ауылнайдан алып жатқан сияқты. Танауы делдиіп кетіпті. Пахраддинге шақшырайды.