Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

Сырт тас қараңғы, түн желкем. Көкесінің әлгінде жиылыстан сусып шығып кеткенін байқап қалған Хансұлу ауыл шетіне қарай сүріне аттап келеді. Бүкіл ойы — әкесі. Ел көзінде жер болған әкесінің, қор болған әкесінің тезірек қасына жетуге асығады. Ызғырық аязды қатқыл жел бетті қарып ішік шалғайын кеулеп суық далаға қарай итереді. "Құлақ! Құлақ!" деді-ау Шеге. Бар сенгені, бар тірегі — Шеге! Ол сөйдеді. Өзге жұрт не демесін. Хансұлу мен көкесінің жылт еткен жалғыз үміті Шеге еді. Ол сөнді. Жалғыз тірегі Шеге еді. Ол сынды. Опырылып үстінен аспан құлағандай. Жер жылжығандай... Дүние не боп барады? Не боп барады? Төңіректегі иттің үргені, желдің ысылы емес естіп келе жатқаны. Естіп келе жатқаны "бүлінді", "ойран болды" деген өз үні, аласапыран өз ойы.

Ауылдан шеткері жалғыз үйдің ашық түндігінен от сәулесі байқалады. Хансұлу кеудесінен итерген есірік желмен алыса жүріп сипалап есікті ашты. Ішке аттады.Үй іші жарық. Ортада гүрлеп жанған от. Отқа мандайын беріп төрде бүк түсіп әкесі отыр. Оң жақта шешесі отыр. Айтылар сөз айтылып, енді екеуара тоңторыс бір үнсіз хал орнағандай. Сырға бәйбіше де, Пахраддин де бейуақта жалғыз кеп есік ашқан қызына шошына, серпіле қарады.

Ақ бөкебайы мойнына лықсып, жалаң бас тұр Хансұлу. Көзінде үрей. Әкесіне бір, шешесіне бір қарайды. Гүрілдеп жанған от. Үйдің туырлығын сабалап, сыртта ұлыған жел. Аңтарылып бір-біріне қараған үшеу. Қорқынышты ертектен кейін тылсым түнге құлақ түріп үрейлене қалған балалардай. Әлден уақытта шешесі көсеуді алып от шоғын ысыра беріп:

— Сұлужан! Былай шық!.. — деп тіл қатты.

Әкесі еңсесі түсіп отқа үңілген түйық қалпына түсті.

Хансұлу ұмтылып кеп шешесін құшақтай алды. Құшақтай алды да, солқ-солқ жылады.

Пахраддин қабағын шытынды. Бірақ қыбыр етпеді. Үндемеді.

Сырға бәйбіше көсеу ұстаған оң қолымен оттың шоғын қағыстыра отырып, сол қолымен қызын басынан сипады. Хансұлу қашан өксігін басқанша не әкесі, не шешесі тіс жармады.

Есік тықырлап, іле ашылып үйге тағы біреу кірді. Құтжолдың үрмеуіне қарағанда ауыл-үйдің кісісі сияқты. Үйдегілер үрпиісіп бастарын көтерді. Шеге екен. Кірді де есік алдында состиып тұрып қалды. Назары — Хансұлуда. Хансұлудың көзі домбығып, ісіп кеткен. Ашулы. Отты.

Шеге не дерін білмей дағдарып аяқ үстінде теңселді.

— Сені... іздеп жүрсем... — деп күмілжіді.

— Іздемей-ақ қой! — деді Хансұлу көзі жарқ етіп. Оған қарауға Шегенің дәті шыдамады. Танау астынан түсініксіздеу міңгірлеп тенселе түрып, есікке бұрылды. Ауыр киіз есікті серпіп ашып шығып кетті. Үй ішінде тағы зілдей тыныштық орнады.

Отқа қарап көкірегін қорғасындай ой басып мүлгіген Пахраддин. Қасын керіп сабырлы сыр бүккен Сырға бәйбіше. Шегенің ту сыртынан сүзіле қарап қалған Хансұлу. Тысырлап зулап жанған от. Туырлықты ұрғылап сыртта азынаған жел. Қабағы түйіліп келе жатқан бір жаманат хабаршысындай ұлып, сарнап дүниені құлазытады. Береке қашырады.

— Сұлужан! Қой! Үйіңе бар! — деп ысырылып орнынан тұрды бір мезгідде Сырға бәйбіше. Болыскей кереуетке төсек салуға кірісті. — Бармаймын. Барғым да келмейді, — деп Хансұлу тағы да торсаң етті.

Пахраддин жұмулы көзін ашты. Еңсесін көтерді. Аларып кеп карады қызына. Іш толқынын әрең іріккен ашу бар назарында. Хансұлу әке жүзіне тіке қарауға бата алмай жасқанып, ығысып қалды. Тағы да шешесі килікті.

— Қой, өйдеме! — деді ақылгөй үнмен қызына. —

Сіздерді ешкім зорлап қосқан жоқ. Біз үшін ұрыспай-ақ қойыңдар! Шегеде не кінә бар дейсің! Заманнан шығар. Бар! Үйіңе бар!

Хансұлу назарымен жер шүқып үндемей отыра берді. Көпті көрген сабырлы Сырға бәйбіше келіп қызының басынан сипап, арқасынан қағып біршама жібітіп алды да, содан кейін үйіне шығарып салды.