Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

— Сен... сен Пахраддин жолдас! Сен... не істеп отырғаныңды білесің бе?— деп сұқ саусағын шошайтты. — Сен іске мешайт жасап отырсың! Жиылысқа іріткі салдың! Бұл — сабатаж! Бұл — боржойлардың ісі. Сен боржой болмасаң бүйтіп жиылысты бұзбас едің. Көрдіңдер ме, от так, жолдастар! Бұл науқанның ең гәлеуный значениесі — ішіміздегі осындай іріткі салғыш боржайларды аластау. Олар жаңа өмірдің іргесін қалауға мешайт жасайды. Сондықтан бай-құлақ, қожа-молда тәрізді шорт-морттарды түгел аластауымыз керек! Тәртіп солай! От так, жолдастар!

Жұрт тықыршып қобалжып қалды.

— От так! Калашников жолдас бастаған аудан қызметкерлері үстеме міндет алды. "Артта қалған шалғай аудан болсақ та, құлақты аластау науқанын біз бір жетіде бітіреміз, жаппай коллекгив болу жоспарын үш жылда емес, үш айда орындаймыз" деп. Бұл жолдастар, үлкен төңкеріс! Ауыл өмірін түп-тамырымен өзгертеміз. Үш ай ішінде жаппай отырықшылыққа көшіп, түгел коллектив болып жаңа өмірге жаппай бет аламыз. Ескі өмірдің тамырына сөйтіп, біржолата балта шабамыз. От так, жолдастар!

Осы арада Ждақай едірендеп ыршып тұрып шарт-шұрт қол соқты. Оған біреулер ілесті.

— Әй, жарадың! Бас! Аяма! — деп Шәріп те шырқай созып үн қосып жіберді.

— От так, жолдастар! Социализм алға отарбамен зымырап барады, сәулетті өмірге қарай. Біз, тездетпесек, оған түйемен салпақтап жете алмаймыз!

— Жете алмаймыз! Зымырау керек бізге де! Зымырау керек! — деп жұдырығын көтере сілтеп айқай салды Ждақай.

— Ал, давай, мен болдым, енді кедей-батырақтарға сөз берейік, — деп Бұқабай орнына отырды.

Ждақай сөйледі. Көзінен де, сөзінен де ұшқын ата, от шаша сөйледі. - Өкіл жолдастың айтқанының бәрі рас. Патша құлап

Кеңес өкіметінің орныққанына аттай он екі жыл болды.

Дүниенің бәрі өзгеріп жатыр. Қалалар, зауыттар, темір жолдар салынып жатыр. Ал, осы біз неге қасқайып өзгермейміз?Бітіргеніміз қалқитып бір мектеп салдық. Жертөле қаздық. Адамның күлкісін келтіріп. Өкілдің айтқаны ып-ырас. Атасы нәлет, үш жылда емес, боламыз үш айда коллектив! Несі бар! Болғысы келмейтіндерді болдырамыз!

— Жолдас! Тоқтай түр! Так, саған бір сұрақ! — деді Бұқабай. — Бұрыннан бар ақпарға сүйене отырып мен бұл ауылдан екі-үш құлақтың тізбесін жасадым. Оның бірінші орнында — анау Хантөрткілде отырған Құлатай, үшінші орнында Жұмаш тұр.

Жұрт тағы да гуілдеп толқып кетті. Арт жақта отырған Жұмаш деген кісі, баяғы Нарқыздың әкесі шырылдап ұшып түрегелді.

— Әй, інім... "Жұмаш құлақ" дедің бе? Сен шатасып тұрған жоқсың ба, осы?!

— Пәмилең Қойбасов па?

— Қойбасов болса несі бар?! Орташа десең бір жөн. Бұның қып-қызыл жала, інім! Сенбесең әне, қорада тұр, малымды сана! Ау, бұ не бұл?!

— Так, сенің қорандағы малың 30 қой, 6 ешкі, тайлағымен қосқаңда 3 түйе, 1 ат. Так? — деді Бұқабай Жұмашқа сүзіле қарап.

— Ешкінің біреуін жақында сойып жедік. Қалғаны бесеу,— деп безектеді Жұмаш.

— Так, тоқта! Доңызтаудағы қарындасыңның малына қосып қойған боталы інгенің бар. Так! — деді Бұқабай, Жұмаш бебеу қаққан сайын жаны кіре түсіп.

— Қосып қойғаным емес, сүтсіз отырғасын басыбайлы берген малым! — деп күйіп-пісті Жұмаш байғұс.

— Ол өтірігіңе біз сенбедік, табарыш! Қорандағы малға сол боталы інгенді қосып есептедік. Сонда сіз орташадан өтіп, "құлақ" дәрежесіне жеттіңіз!

— Бұныңыз әділет емес! Жала! Ол інгенді менің атыма жазғаныңыз — жала жапқаныңыз!... Жұрттың ағайын-туысқа берген малын түгендей беретін болсаңыз, онда, осы отырғанның бәрін зерттеңіз!.. — деді әлжуаз арық Жүмаш қолын сермеп шырқырап.

— Жұмеке, ойбай, жұртта неңіз бар?!

— Өзгені іліктірмей сөйлеңіз! — десіп, көпшілік шу-шу етті. Бейшара Жұмаш қапелімде жүнделген тауықтай болды.

Жанындағы Нарқыздың өңі шүберекгей қуарып, ішінен өкіл "Бұқаға" лағынет айтып отыр еді.

Сөз алуға ешкімнің дәті бармады. Осы арада Жорға Күрең Бұқабайға ақыл қосты. Әрі елге естірте дауысын мипаздап созып: