Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

— Во... во... Совет өкіметі де аштан өлгісі келмейді. Ешкімнің де аштан өлгісі келмейді...

Бұл Пахрадцин үшін тосын жаңалық еді. Зәресі үшып, түсі бұзылып сұлық отыр.

Апанас бөлме ішін кезіп әлі теңселіп жүр.

— Ащы да болса ақиқат осы... Пахраддин достым...Өкіметке астық керек, ет керек... Бүл ситуация шамалы уақытта өзгереді деп айта алмаймын. "Аша түяқ қалмасын,

Голощекин заңына қарсы тұру болмасын" деген тақпақтың шығуы бекер емес. Басы артық астық пен малды өкімет алады. Кім болмасын, қазір қолында малы, азығы бар шаруаның үстінен бұлт арыла қоймас... — деп, Апанас

дағдарып ойланып тұрды.

— Қолымнан келер жақсылығым — қалаған жағыңа жер аударуға рұқсат қағаз берейін... Қолымнан келері сол ғана... — деді Апанас күрсініп.

...Сол қағазды алып Пахраддин босап "Жаңа жолға" келді. Қағаздағы Апанастың қолын көріп, Жорға желкесін қасыды. Коллективке түсіп кеткен Шойынқараны Жорға бәрібір қайтармады. Оның есесіне қоғамдық малдан екі жуас түйе берді көшуге. Дұшпанына бас игісі келмей Пахраддин де көп қажап сұрай алмады Шойынқараны. Сөйтіп, қарашаның 29-ы күні сәске түсте жесір әйелдің көшіндей қиқиып Пахраддиннің шолақ көші ауылдан шеттеп шыға берді. Пахраддинмен бірге көшкен Бұлыштың шешесі Дәу апа ғана болды.

— Сізге рұқсат жоқ көшуге, Дәу апа! Ол үшін қағаз керек ауданнан! Қағаз! — деп еді Жорға Күрең.

— Әй, Күрең! — деді Дәу апа, зор ашық дауысы

саңқылдап. — Қағаз керек болса саған керек шығар... Маған керегі жоқ ондайыңның! Осы жасыма шейін қағазсыз-ақ күнелткем!.. Енді, ешкінің жасындай жасым қалғанда... алатын Құдай мені сол қағазсыз-ақ алар!..

Сүйекті, ірі, ер пішінді қара кемпірдің осылай дерін білген Жорға Күрең. Біле тұра әдейі айтқан жұрт естісін деп. Кеңес ағасы ретіндегі міндетінен құтылды ғой. Жорға Күреңге керегі сол-ақ еді.

Ауыл-үйдің бас көтергені қазір сыртта. Пахраддин көшінің маңында. Би ағаны сыйлайтын жұртшылық қоштасып қалуға шыққан. Жүк артқан түйелері орындарынан тұра бастағанда, әйелдер жағы жапырылысып қоштасып, жылап-сықтауға кірісті. Дәу апаны кемпірлер алма-кезек құшақтап "Қандай-қандай күн болады, көре алмай кетсек бақыл бол!" десіп, аңырап, әндетіп жұрттың топсасын босатты. Жаулық ұшымен көзін сүрткіштеп тұрған

Торқа кемпір шойнандап келіп "Тұз-дәміңді талай татып ек, тілім тисе кеше гөр!" деп сұңқылдап кеп Пахраддинді құшақтағанда кәрілер жағы кемсеңдеп:

— Ой-хой, дүние-ай! Көзі қимайды да... Бірге өскеннің аты бір өскен ғой, — десті.

Көш іркіліп түр. Қара күз аспаны бұлыңғыр. Қара сұр дала қыбыр ете алмай құлақ түреді зарлы үндерге. Хансұлу "Апалап" жас балаша еңкілдеді, шешесін құшақтап. Сырға бәйбіше екі иығы бүлкілдеп үнсіз жас төкті.

Пахраддин буынып-тартынып қалың киініп алған. Үн жоқ. Ел қалып барады. Жер қалып барады. Қазығын айналып балпаң-балпаң басқан Шойынқара қалып барады. Іші ит жыртқандай. Мұрты қырауланып, қабағы түйіліп тұр. Алыс жол, жат жұрт, қатал тағдырмен беттесуге ширығып бекінген түрі байқалады. Кешелі-бүгін ата қоныстан ірге бөлеріне анық көзі жеткелі бері жанының ескі жарасы қайта сыздаған. Жалғыздығын ойлаған. Осындай басына іс түскеңде ізіне ерер ұл болмай, құйрық-жалсыз сымпиғаннан жаман нәрсе жоқ екен. Соған көзі жетті. Баяғы шешектен кеткен титтей қарашықтары Әли, Қалилары тірі болғанда ғой, бүгінде бүйтіп жалғыздық көріп жабықпас еді. Төңірегі толып тұрар еді. Сұм тағдыр-ай...

Қызы келіп "көкелеп" ботадай боздап құшақтағаңда Пахраддиннің кең иығы дір-дір етті.

Шәріп:

— Ай! Ай! Қойындар! Қарақалпақ деген мына тұрған жер емес пе?! Бұларың не, түгел боздап?! Пай, пай, біздің ауылдың қатындары-ай!.. — деп қатындарға басу айтып жортақ қағып дызаттап жүр.

Пахраддин көшімен "Жаңа жол" осылай қоштасты.

Боз қыраулы жүдеу созылған бос алап. Сұлық түсіп көлденең көсілген жондар. Қызуы жоқ, сонау қиян шет көкжиектен жадау сығалаған Күн.