Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

Оны тек Жайбасқан ғана естіп тұр. Арқыраған қос айғыр жеккен мелисалар қаперіне де ілер емес. Шаңдатып теріскейге қарай құйғытып барады.

— Құдай, не жаздық? Не жаздық? — деп күңіренді қапелімде ғаріп болған Жайбасқан. Үйінен алтын шығып талайдың басы кетіп жатқан заман емес пе?

Ойламаған жерден өстіп, Шәріптің от басының ойраны шықты.

2

Шегелер аудан орталығына түс ауа жетті. Апанас бұны кабинетінде күтіп отыр екен.

— Ал мынау не? — деді, ә дегеннен латын әрпімен жазылған табақтай хатты алдына қоя беріп. Шеге қағазды қолына алды. "Арыз" делініпті. Калашниковтың атына жазылыпты.

— Оқы! Оқы! — деді Апанас. Өзі орнынан тұрып, махорка орауға кірісті.

Шеге бөркін стол үстіне койып арыздың әрбір әрпіне үңілді. Шегені бүге-шігесіне дейін жақсы білетін адам жазыпты кім болса да. Мәселені әріден қозғапты. Шегенің Хансұлуға үйленуінен бастапты. "Таптық көзқарасы бұлыңғыр, былқылдақ болғандықтан Кеңес өкіметінің тап жауы, Пахраддин құлақтың қызын алды, сөйтіп, боржоймен ауыз жаласты" депті. "Соңғылықта таптық пердесін ашқан Бұлыш бандиттің, сөйтіп, бажасы болды" депті, Бұлыштың өлген әйелі Әйтіштің Пахраддинге қарындас болып келетінін көрсетіп. "Шегенің Бұлыш бандыға іші бұратынын Мажанның кәмпескесінде тамам жұрт көрген" депті "28-ші жылы Пахраддин кәмпескеленгеңде өкіметке алтын-күміс өткізген жоқ. Өкіметке бермеген алтын-күмісін туған күйеу баласы Шегеге өткізді деген кәуесет бар. Жолдас, аудандық секретарь! Әлдеқашан жоғарыда көрсетілгендей, тап жауларымызбен ауыз жаласып партия жолынан ауытқып, Тротскі жолына түсіп алған Қаспақов сынды оңшылдардың таптық бет-пердесін ашатын мезгіл жетті" депті. Астында "Бір топ белсенді кедейлер" деп қол қойыпты.

Шеге хатты оқып болып басын көтерді. Апанасқа қарады.

— Ал кім жазған дейсің бұны? — деді Апанас бұрылып.

— Күрең... Күрең болар, — деді Шеге. -Мен де солай ойлаймын.

— Бірақ жазуы онікі емес, Афанасий Васильиевич!

Апанас қолын сілтеді.

— Ой-й, жазғыштар табылады ғой. Одан да сен қазір бюрода қалай жауап беретінінді ойлан. Бүгін қаралатын мәселенің бірі — сенің мәселең. Жарай ма, ойлан! — деп,

Апанас Шегенің қолындағы "домалақ" арызды алып есікке беттеді.

Шегеден бұрын Калашниковтің кабинетіне бес-алты кісі кірді. Олардың ішінде Шеге танитындардан — аудандық комсомол хатшысы, мейіздей қатқан арық қара қыз Нұрила, аудандық прокурор Сұранышев, Сұржекей бар. Қалғандарын білмейді. Аздасын есіктен Сұржекей басын қылтитты:

— Кір! — деді.

Калашниковтың алдында ұзынша столдың екі жағын ала отырған бір қауым кісі Шегеге жапа-тармағай қарады. Кейбір көздер ажырайып тесіле қарады.

Сталиннің үлкен суретінің астында отырған Калашников шашы тікірейіп есіктен кіре тоқтаған Шегеге шаршаулы назар ірікті. Қаламсаптың ұшымен қабырғаға жақын тұрған орындықты нұсқады. "Отыр!" дегені еді.

Шеге отырды.

— Читайте!1 — деді Калашников, манағы табақтай арызды Нұриланың қолына ұстатып. Нұрила орнынан ыршып тұрып дауысы саңқылдап арызды әп-заматта оқып шықты.

"... Қаспақов сынды оңшылдардың таптық бет-пердесін ашатын мезгіл жетті" деп барып бір-ақ іркілді. Кең бөлме ішінде біруақ зіл тыныштық орнады.

Калашников Сұржекейге иек қақты.

— Ну-ка!1 — деді. Сұржекей газетке ораулы нәрсені столдың үстіне қойды да, орауын ашты. Шегенің беті ду жанды. Стол үстіңде жайнаған алтын-күміс бұйымдар. Ұяттан, намыстан, нақақ жаладан өртенді, жанды, зығырданы қайнады.

— Это — анонимка! — деді Калашников, хатты көрсетіп, —А это... факты!..

Орысшаға шорқак, Шеге одан әрі Калашниковтың не дегенінің бірін түсінсе, бірін түсінбеді. Әйтеуір, бұны ондырмай төпеп жатқанын білді. Бір кезде, Калашниковтің тік қабағы астындағы тұздай көзі бұған қадалды. Шегенің жүрегі суылдап қоя берді, Өн-бойына сұп-суык, үрей жүгірді.

— Орныңнан тұр! — деді Нұрила хатшының сөзін қазақшалап.