Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

— Товарищи! Вы прекрасно знаете, что по всей стране идет чистка партии... — деді. Деді де сәл үнсіздіктен кейін қаламсабын Шегеге қарай шошайтты.

— ... От таких сорняков... — деді. — Хорошо, что он у нас пока кандидат. Иначе бы он нас, дорогой Афанасий Васильивич, — деп, тағы созып кетті. Ол сөйлеген сайын Шеге өзінің кінәсі ауырлап бара жатқанын сезді. "Опозорил бы4" деген сөзді де есітті. Калашников сөйлеген сайын бұл өзін қараптан-қарап отырып құбыжыққа айналып бара жатқандай сезінді. "Шыннан да бүлдірген екенмін ғой..." деген өкініш тырнады жанын. "Бүлдірген екенмін ғой... Әйтпесе, мына бірінші хатшы бұнша ашуланбас еді ғой..."

Басын көтерсе тағы біреу сөйлеп тұр. Сұранышов. Күлдібадам орысшасымен төпеп тұр Шегені.

Шеге мәселенің бүны партия қатарынан шығару жайлы болып жатқанын ұқты. Соңғы сөйлеушілер бір ауыздан "шығару керек" деп жатқанын ұқты.

Шеге Калашников өзіне қарап сөйлей бастағаннан-ақ орнынан тұрған. Бірақ, бірінші хатшының сөзінің соңғы жағын ұқпай қалды. Осы арада мейіздей қатқан Нұрила тақылдап қоя берді.

— Партиядан шығарылдың, жұмыстан шығарылдың, түсіндің бе? Енді заң алдындағы ақ, қараңды шешу үшін ісің тергеу орындарына берілетін болды.

Қос қолдап бөркін мыжғылап сопайып тұрған Шегенің жүзі ду-ду жанды. Күн қаққан, жел каққан шекесінен, самайынан тері ақты.

— Жүр! — деп қалды Сұржекей күңк етіп. Сол дауыс Шегені есікке қарай жалт бұрды. Сұржекейдің дорба ауызы томпиып, қоңыз мұрты жыбыр-жыбыр етті. Бұған "Алға түс!" дегендей иек қақты. Мелисанын алдына түсіп дәлізбен емпеңдеп келеді. Етігі еденге рабайсыз дүрсілдейді. ''Арыстыбай" болған деген осы екен ғой. Есіне баяғы Әзберген түсті. Мелиса еңкілдетіп айдап бара жатқанда бұлар бүкіл ауыл боп сыртынан қарап тұрып еді-ау.

Көшеге шыққасын таныс біреу кездесіп қалмаса екен деп тіледі. Сұржекей ту желкеден "Олай жүр", "Бұлай жүр!" деп, бұйрықты беріп келеді. Ауылдың ортасындағы жалғыз көшеге түскен. "Мелисахана" көшенің аргы шетінде еді, сонда апарып қамайын дегені ғой. Жан-жакқа қараса, жарықтық ерте көктемнің иісі аңқып, қырқа, сайлар түлегелі жатыр. Жемнің жағасының көгі көтеріліп те қалыпты.Әлдеқайдан үйіріліп самал еседі. Сонау мандай алдында нарттай қызарып Күн еңкейіп барады қабаққа.

Өткен жылы Хансұлу екеуі түрған керең кемпірдің үйінін түсына да келіп калды. Таныс аула. Таныс қора. Жыпырайған балшық үй. Жүрегі шымырлады. Естен кетпес қызық күндер екен-ау! Бірде ұрысып, бірде табысып жүргендерінің өзі қызык, екен-ау!

"Мелисахана" төбесі қаңылтыр ұзынша барақ үй. Сонда жеткесін Сұржекей "арыстыбай" Шегені Қозбағарға тапсырды. Қозбағар Шегеден көзін ала қашып өз-өзінен абыржъш құты қашты. Қолында бір бума кілт, үйді айналып қомпаңдап Шегені алып жүрді.

— Сотқа дейін жатады екенсің... — деді, үнінен Шеге үшін қиналатынын сездіріп.

— Солай... — деді Шеге, болған іске көнгендей. Бала күннен бірге өскен мына Қозбағардың мелиса болса да мінезі өзгермепті. Сол, баяғы Шегенің бетіне келмей жасқанып өскен қалпы. Тіптен, қалындығы Хансұлу кашып кетіп, одан кейін Шегенің жары болғанда да Қозбағар күйінен өзгермеген. Кішкентайдан Шегені жақсы көріп, оның әділетшіл мінезіне тәнті болып өскен қалпынан танбаған.

Шеге Қозбағардың сол айнымас адал пейілін жақсы біледі.

Оның мына тұста, Шеге ұсталар тұста қысылатын себебін де түсінеді.

— Тергеуші таныс жігіт еді... Сөйлесіп көремін... — деді тағы сәлден кейін Қозбағар.

Шеге үндемеді. Бірақ өзінің қаншалықты мүшкіл халге түскенін сезді. Іштей үнсіз қорланды.

Қозбағар барақтың екінші басындағы темір құрсаулы ауыр есікті екі кілтпен ашты, Есік ашылғанда алакөлеңке іш жақтан ызғар лебі аңқып тұрды. Шөп төселген екен еденге. Алакөлеңке бұрышта жатқан кісілердің сұлбасы байқалады.

— Осында... жата тұрасың!.. — деді Қозбағар тағы да өз-өзінен қысылыс тауып.