Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

— Атқа жүгіріндер! — деп Пахраддин тұра айкай салды. Сөйткенше, үріп тұрған иттердің иек астынан құм шағылдың арасынан шаңқ-шұңқ мылтық атылды -Ойбай!

— Ойбай! — десіп, қатын-қалаш шуылдасып арқа тұстағы сайға қарай қашты.

— Сайға! Сайға құлаңдар түгел! — деді Пахраддин шолақ бұйрык етіп. Аласапыранның ішінен:

— Бұлыш! — деген Балқияның ышқынған дауысы жетті құлағына. Бірақ қарайлайтын мезгіл емес еді. Жеңіл шекпенді жалаң бас, жалаң аяқ Бұлыш қараңғыға сүңги жүгіріп барып ербиген бір бұта тасасынан жауға қарап мылтық атты. Қоралы түйені қуалап ызғып шауып жүрген бір шөгерме бөріктіні аттан ұшырып түсірді. Төңірек ызы-шу, қым-қуыт. Бала-шағамен қоса көрпесін бүркеніп қашып бара жатқан еркектер де көрінеді. Қарсы бетте селеулі бұйрат тасасында тығылған жау "тарс та тарс" оқ жаудырды. Жүгіріп ырсылдап Пахраддин келді. Жалаң бас.

— Бұлыш! Кейін шегін! Жұрттың бәрі сайға түсіп кетті!

Жалғыз қалдық! — деді ырсылдап.

— Аттар қайда, Би аға! Атқа жүгіріңіз! Ат керек! — деді

Бұлыш түйені айдап бара жатқан екінші атты кісіні нысанаға ала беріп. Тағы гүрс етті мылтығы. Алақтап сайға қарай ұмтыла берген Пахраддин осы арада артына жалт қараса түйе қуалаған дұшпанның тағы бірі ат жалын құшқан екен.

— Я, Алла! — деді Пахраддин, қараңғы сайға қарай бүлкілдей түсіп. — Я, паруардігер!

Жолында алакөлеңке, ию-қиюдъщ арасында "Я, Барақ!", "Я, Барақ" деп сұңқылдап, тірі аруақтай қалқиып Лабақ ахун тұр. Үстінде — боз шапаны, басында — ақ сәлдесі, қолында — асатаяғы, аузында — дүғасы, тұс-тұстан жауған оқтың ортасында ұзарып, ақ жалаудай желбіреп тұр. Сайға түсіп кеткен ауылдың жаман-жәутік еркектері енді қайырылып жата қалып жауға қарсы мылтық ата бастапты. Жан-жақтан атылған оқ-дәрінің иісі сасиды. Дүние азан-қазан. Қыңсылаған ит. Үркіп жүрген қой-ешкі.

— Ахун бауа! Сайға түсіңіз! Сайға! — деді Пахраддин дауыстап, еңкеңдеп жақыңдай беріп. Шал аса таяғын көтеріп шолтаң еткізді. Пахраддинге "Жолыңнан қалма!" деген ишарасы еді. Қараңғы сайға ауыр денесін әрең алып жүгіріп Пахраддиннің құлай бергені сол, сайтабандағы алажабыр сапырылысқан көп халықты аралап әжептарқы айқайлап, сүріне аттап далақтап келе жатқан Қиқымбайды көрді.

— Ат жоқ! Ойбай, аттар жоқ! Би аға, ойбай, аттарды айдап кетіпті. — Ай, қырсық шалды-ау! Қырсық шалды-ау бізді! — деп, әншейінде тау қозғалғанда қозғалмайтын Пахраддин зар иледі. Шарасыздықтан не істерін білмей тықыршып кетті. Не қолында мылтық жоқ. Мылтық болғанда да атып келістіре алатын жан емес қой Пахраддин. Шыдап тұра алмай қаптаған жаудың өтінде жалғыз қалған Бұлышты ойлап кейін қарай тұра ұмтылды. "Оққа ұшам-ау" деген қорқыныш жоқ, сірә, жүрегінде.

...Бұлыш бұта-бұтаның тасасымен бүкеңдеп тура желкесінен келіп қалған еңгезердей жаудан бейхабар еді. Тізерлей отырып дүзген тасасынан тағы да оқ атқалы ұмсына бергенде құлақ түбінен мылтық гүрс етіп оң иығына бір соққы тигенін сезді. Мылтығы ұшып түсті. Ұшып түскен мылтығына жармасып, еңкейе беріп жалт бұрылды. Үстіне төніп келген Әзбергенді көрді. Әзберген "Әкеңнің!.." деп, бесатардың дүмімен құлаштап сілтеді. Бұлыш тек басын жасқап үлгерді. Мылтықтың ауыр дүмі сол иықтан тиді. Жан ұшыра ыршыды. Қайдан келгенін білмейді, тура алдынан Мажанның Мотаны шыға келіп қылыш сермеді. Одан кейін серпілем дегенде дәл қарақұстан әлдене "сақ" етті. Көз алдында бір оттың жарқ еткенін біледі, одан әрі не болғанын білмейді. Дүние түгелімен қап-қара тамүқ түнге сүңгіді.

Бұлыш жатқан жерде үш-төрт кісінің сүлбасы қараң-құраң үймелескенін көріп Пахраддин қалт тоқтады. Бұлыштың қолға түскенін сезді. Қанша айтқанмен жан тәтті ғой. Бұта тасалап отыра қалды Пахраддин. Сөйткенше:

— Бұлыш! Бұлыш! — деген жан түршігерлік әйел дауысы шықты. Қараса, сай тұстан көкала түтінді қақ жара зымырап Балқия келеді. Жалаң аяқ, жалаң бас. Жаулығы қолында, антұрғанның жүйрігін, шашы жайылъш, балтыры жарқылдап зымғап келеді.