Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

Дәу апа күңіреніп жүріп шүңкиген шұрық тесік үйінің керегесін керді. Ағайын-туыс жиылып қара жамылған кәрі анаға көмектесіп шаңырағын көтерісіп уықтарын байлап беріп жатты.

Кешкісін ауылдың бас көтерген бес-он ақсақал-қарасақалы Пахраддиннің ақ боз үйінің көлеңкесіне кең текемет жайдырып алқа-қотан отырып жалпақ маслихат құрды.

— Жолымызды байлап арғы жаққа жібермей тұрған Құдайдың ісі шығар! — деп, бүгінгі болған хикметты кәрілер жағы түгел Құдайдан көрді. "Ал еңдігі тіршілік не болмақ?!" деген сауалға тірелді, содан кейінгі сөз жүйесі.

— Қолда бар ақша, алтын-күмісті түгел жинап, базар шығып, мал алып, ілекерлеп сол бұрынғы алған бағытымызбен Ауғанға қарай жылжи берсек қайтеді,— деген пікір шығып еді, оған қалғандары дүрсе қоя берді.

— Ау, штанымызға дейін сатып, Ауған жеткенде не абырой таппақпыз?! Жалаң бұт келген ауылдың кімге қадірі болмақ?! — десті есі барлары.

Бұл кеңестің тұсында Лабақ ахун көзін тарс жұмып басы салбырап, ерні күбірлеп, тасфиқ санап, бейтарап отырды. Мәжіліс Ай туа тарқады. Пахраддин бас болып ертесіне төрт-бес кісі осы тұстан Қоңыраттан гөрі жақындау түрікпеннің Көне-Үргеніш шәріне жол тартатын болды. Колхоз, артель дегенге кірмей, уақытша көлік алып келісім шартпенен істейтін кәсіп іздейтін болды.

Төңірек сағым жортқан, құйын кезген қызылқия шөл. Тек жеті сайын сексеуіл тиеп осы ауылдың түйелі керуені ғана сағымға сіңіп көкжиек асып бара жатады. Жеті сайын сол керуен ғана тырнадай тізіліп сағымнан шығып келе жатады. Алыста қалған шулы өмірден хабар әкелсе солар ғана әкеледі. Түйе үстінде жарбиып отырған қалашылар. Жол соғып, қаталап шөлдеп келе жатқан түрлері бар. Қызыл нардың үстінде көкесі — Пахраддин.

— Көтек, анау артқы түйенің үстіңдегі кісі шырылдауық қайнағаға ұқсайды ғой!

— Жасаған ием-ау! Шәріп қой мына келе жатқан?

Хансұлу өз көзіне өзі сенбеді. Қалашылардың соңын ала баяғы бақырауық жарбайымен атасы келеді. Өзі тұрқы кішкентай кісі ғой. Жапалақтай жарбиып отыр түйе үстінде. Лабақ ахун Шәріпті Дәу апаның үйіне алып кірді. Дәу апа боздап біраз жоқтау айтты. Шалдар құран оқып, бет сипасты. Үйде Балқия жоқ еді. "Қолында қапшығы бар, мана бір әзірде тезек теруге кеткен" десті қатындар. Хансұлу тысқа самаурын алып шықты. Самаурынға от сала жүріп ішке құлақ түреді. Шегенің хабарын айтар ма екен деп. Шалдар, кемпірлер қауқылдасып әрқайсысы өз керегін сұрап Шәріпті ортаға алып жатыр.

— Құда, Шегеден не хабар бар? — деген шешесінің үні естілді. Хансұлу жүгіре басып кеп босағаға құлақ түре қалған. Осы арада атасы:

— Келін! Ау, келін, қайдасың? — деп дауыстады үйден.

Хансұлу үй толы үлкендерден ұялып, қырындай қозғалып ішке кірді. Атасы төрде Түгелханды алдына алып басынан емірене иіскеп малдас құрып отыр екен,

— Отыр, айналайын! — деді. — Аман жүрсің бе?

Шәріп сөйдеді де дауысы бұзылып жанқалтасынан орамалын алып көзіне апарды.

— Шеге де аман... орысятқа барыпты. Хаты келді. Ор деген қаладан. Мынау хаты!

Шәріп мыж-мыж болған үшбұрыш қағазды Хансұлуға ұсынды. Одан әрі сөйлей алмай сықсындап жылап көз жасы алдында отырған немересінің басына тамды. Оны көріп Хансұлу да бордай езілді.

Шай үстінде Қиқымбай қисық:

— Уай, Шәке, айтпақшы кәллекгібіңіздің ахуалы нешік, гүділдігүтпан? — деп сауал қойды Шәріпке. Ыстық шайдан тұқшыңдап терлеп-тепшіп сораптай берген Шәкең кекшең етіп басын жұлып алды. Сауал қойған кісі тілінің қотыры бар таңқы танау Қиқымбай қисыққа бағжаң етіп бір қарады. Еңсесін көтеріп

аузына қараған шаршы топқа назарын тастап өтті. Қиқымбай қисық дегенмен шиқанға тиер сауал беріпті. Маңдайының терін сүртті Шәкең. Тісі ауырғаңдай қабақ шытып:

— Несін сұрайсың, кәллектиптің атаңа нелет Жорға түбіне жетті ғой, жетті, — деді.

— Ал?! Ие?? Сонда қалай, тарап кетті ме, "Жаңажол"?