Хансұлу әкесінің «қозғалармыз» дегеніне таңырқады.

Әкесі таңертең үйдің ортасына от жақтырып, тонға оранып, маңдайын отқа бере отырып терлеп шай ішті. Сөйтіп отырғанда Лабақ ахун кірді. Қолында асатаяқ. Сөзге сараң. Төрге шығып, ерні күбірлеп әлдебір батаны шапшаң оқыды да көзін жұмып бет сипады. Ақ сақалын тарамдап біраз үнсіз отырды. Ой-қиялы дүниені шарлап жүргендей. Пахраддин де үнсіз, еңсесі салынып тонға оранған күйі Сырға бәйбіше құйған ыстық шайдан сораптап отыр.

— Ә-ә-ә, — деп, ахун іште булыққан ойын сыртқа шығарғандай көзі жұмулы қалпы бас изеді. — Кейін қарай қайтудан басқа амал қалмады де?!

— Қалмады, — деді Пахраддин.

— Ә-ә-ә, — деп, жауапқа қанған Лабақ ахун, ұзақ бас шұлғыды. Содан кейін, қалай келсе дәл солай, қолында асатаяғы, басында ақ сәлдесі, ұзын боз шапанының етегі жер сызып, тік басып есікке беттеді.

Бұ кезде көрші-қолаң сыртқа шыға бастаса керек. Әңгіме, дабыр, қатындардың шаңқылдаған үні, жылаған бала дауыстары естіле бастады сырттан.

— Бұ Құдайдың күні де не жаумады, не қоймады... —деп, Сырға бәйбіше ашық түндікке, аспанға қарады. Таң атса да жел әлі басылмаған еді, аспан таза емес, шағырмақ тартып тұр. Пахраддин кесесін төңкеріп, сүлгімен терін сүрте отырып:

— ... Тек керек нәрселерді алыңдар! Көрпе-төсек, қазан- табақ, киім-кешек дегендей. Қалғаны қалсын. Бір есекке не сыймақ? Ана дорбаны алып берші, — деді, Хансұлуға керегенің басын нұсқап. Керегенің басында қара мақпал дорба ілулі тұрған. Дорба ішінде Пахраддиннің өзі қолымен талай жыл жазып толтырған ескі шежіре дәптерлері бартұғын.

Ол дәптерлердің ішіне не жазылған? Ол жайлы Пахраддиннің ең жақын деген адамдары да білмейтін. Жазатайым: "Мынауыңыз не?" деп сұраған жанға "Шежіре ғой, тарих қой..." деп, қысқа ғана жауап қайыратын.

Әкесінің сол қара дорбасын Хансұлу кереге басынан алып берді. Пахраддин асықпай сарғайып кеткен дәптер беттерін парақтап үнсіз толғанып біраз отырды. Ала қоржынға кесе-аяғын орастырып тыққыштап жатқан Сырға, көрпе-төсекті жинауға кіріскен Хансұлу да отағасының мына аласапыран таңда ала қағазға үңіле қалғанын оғаш көріп жалтақтай береді, "Бұнысы несі?" дегендей.

Араб әрпімен әдемілеп жазылған ақ сары парақтарды аударыстырып, төңкерістіріп отырды да, Пахраддин, кенет, дәптерді ортасынан "дар" еткізіп айырды. Қақ айырылған дәптерді додасын шығарып жыртты да, ошақтағы отқа бір-ақ атты. Қағаз лау етті.

Хансұлу да, Сырға да тұрған жерлерінде сілейді де қалды.

Аздасын Пахраддин тысқа шықты. Дала ызғыған жел. Жаяу шаңыт іргенің құмын суырып, онсыз да қиюы қашқан тірліктің ұсқынын кетіріп-ақ тұр. Ауыл арасы сапырылысқан қатын, бала-шаға. Түйіншек, кәкір-шүкірлерін сыртқа шығарып жол жүруге қамданған қым-қиғаш қарбалас. Бұл көшудің кескін-келбеті бұл елдің бұрынғы көшулерінен бөлектеу. Бұл көшу — көшу емес, көтергенді қолға алып үй-орман, жиған-тергенді айдалаға тастап босу еді. Ыпындары кеткен кәрі-құртаң, аш-жалаңаш бала-шағаның кеспірлері нашар. Кеше қала жақтан келген бұл ауылдың Пахраддин бастаған ер-азаматтары тарығып отырған қатын, бала-шағаларына бұл шұбырындының сыр-сипатын жұмсартыңқырап айтқан. Сонау дария бойында Алматыдан өкілдер келіп жатыр-мыс. Мақсаттары — осы ауыл тәрізді коллективке кірмей ата жұрттан ауып кеткен, ашаршылыққа ұрынған бөлшек-бөлшек ауылдарды жинау-мыс. Дария бойына жинап кемеге салып сонау кеңбайтақ қазақ жеріне қайтару-мыс. "Көшпелі елдің атамекеннен безініп тұс-тұсқа бытырып кетуі — жергілікті белсенділердің асыра сілтеуінен, коллектив жөніндегі партия саясатын бұрмалауынан" деп Сталин Гәләшөкінді қатты сынға алыпты-мыс. Содан Қазақстан өкіметі өкілдер жіберіп, Қытайға, Иран, Ауғанға, көршілес орыс, езбек, қырғыз, түрікпен, қарақалпақ жеріне лықсып жатқан ауылдарды ірку, кейін қайтару мақсатында-мыс.

Үй-орманын, жиған-тергенін жапан дүзде қалдыратын сәт туғанда қатындар жағынан ши шыға бастады.