Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

— Тарамағаны бар болсын... күйі кеткен соң... — деді Шәріп. — Елде мал қалған жоқ. Тартып алды, "Аша түяқ қалмасын, Голощекин заңына қарсы тұру болмасын" деп ұран салып өкілдер. "Салық" дегеннің Жорға күнде бір түрін ойлап табады. Малды бітіргеннен кейін енді "тері-терсек, жүн-жұрқа, бақай-тұяқ тапсыр" дегенді шығарды әнеугүні. Берсең бергенің. Бермесең сенен жаман адам жоқ. "Жау да" сенсің, "контр да" сенсің. Қит етсең "'түрмеге тығам" деп зіркілдейді. Қазір "Жаңа жолда" 16-ақ үй қалды. Жұрт кәллектиптен тағы қашып жатыр. Айтары жоқ...

— Ойпырмо-ой?!

— Аллам сақтағай! — деп ел күңіренш, толқып кетті.

— ... Сіздерге өтірік, маған шын, — деп Шәріп жалғастырды әңгімесін. — Анау тұрған жаман жарбай ма? Ендеше, жалғыз сол, біздің үйде мал атаулыдан қалган. Оны алған күні аштан қырылатын шығармыз.

Қиқымбай қисық жылтыр қара көсе иегін уқалай отырып:

— Ау, сонда бүл, гүділдігүтпан, өкімет саясаты ма, өлде бері жағындағы Жорға тәрізділердің асыра сілтеп жүргені ме? — деді.

— Қайдан білейін... жоғарыдағылар "шаш ал" десе төменгілердің «бас алатын» әдеті емес пе?!.. Әйтеуір, тонап жатыр ғой... — деп, Шәріп тағы да көз жасын сүртті.

- Е-е-е... — десіп, мұңайып қалды жұрт.

Алыс жолдан қаталап шөлдеп келген Шәріп шайға қайта бас қойды. Бірауық шыны аяқтың сыңғыры ғана естіліп, үй ішінде аз-кем тыныштық орнады.

Қиқымбай қисық мырс күлді. Бір тал қыл бітпеген қара жылтыр көсе иегін сипап қойды. Сөз бағып отырғандар елең етіп Қиқымбайға күлімсірей қарады.

— Е, сіздікі, Шәке, бері жақтың әңгімесі екен ғой, гүділдігүтпан, ары жақтың әңгімесін айта ма деп отырсам...—деді.

Шәріп түсінбей Қиқымбайға тағы да ажырайып қарады.

— Ендеше мен сізге... Шәке, бір қызық айтайын, тындаңыз! — деді Қиқымбай қисық, жұртқа естірте дауысын саңқылдатып. Жұртқа қызық керек. Емініп, ынтыға түсті.

— Гүділдігүтпан, жақыңда Голощекин Сталинге барыпты дейді, гүділдігүтпан, мына ми далада аңдай өрген көшпенді халықты кәллектипке кіргізе алмай шаршадым деп...Сталин бір тауықты ауланың ішіне жіберіп "ал ұста!" депті Голощекинге. Голощекин олай қуып, былай қуып тауықты ұстай алмапты. Күн суық екен. Сталин тауықтың жүнін жұлдырып аула ішіне қайта жіберген екен, жүні жүлынған тауық Голощекинге өзі келіп тығылыпты. "Қазақты қолға ұстаудың тәсілін енді түсіңдің бе? депті Сталин. "Түсіндім" депті Голощекин.

— Қасқа, біздің Қиекең де білгіш-ау, әңгімені тек әріден қозғайды!

— Ойбай, бері жағыңды неғылсын Қиекең. Бері жағыңның әңгімесін Байтақ та біледі, — десіп, шайға терлеген жұрт гу-гу етеді.

— Заман ақыр жақындағанда һәммә йер йүзінде емге тұяқ қалмайды деп жазылған-дүр, кітапта, — деп сөз қозғады Лабақ ахун, тосыннан.

Жұрт күлкіні тыйып Лабақ ахунның аузына қарады.

— Ұшқан құс, жортқан аң, судағы балық һәммәсі һарап болмақ. Соңда, мұсылман баласы, лекин, бұта басында ілініп қалған бір шөкім жүнді көрсе соны отқа тұтатып иісінен ләззат алар болмақ. Баяғы мыңғырған мал айдаған күндерін сөйтіп еске алар болмақ... деп жазылған-дүр...

Лабақ ахун жұрттың зәресін ұшырып Адам ұрпағының жер бетіндегі ұзақ тірлігінің зауал шағы — Ақырзаман туралы құдды көзбен көріп келгендей әңгіме шертті.

Дәу апаның жыртық үйіне жиналған қауым бір етті жеп жұлдыз көріне тарқады.Пахраддин Шәріппен оңаша қалды.

- Құда! Шойынқарадан не хабар?- деді Пахраддин үні бәсең, сақтықпен.

- Естіген жоқ па едің?! Шойынқара кәллектипке түскеннен кейін көрінгеннің тақымында кетті. Ақыры Ждақай жәркөлеш түбіне жетті.

- Қалай сонда?! - деді Пахраддин тамағы құрғап, үні жарықшақтанып.

- Сол... Қыста малшыларға отын керек деп Барақ ата басындағы киелі сексеуілге тиіседі...арқан байлап нарға тарттырады...Нар содан мерт болды...

Пахраддин үн-түнсіз бас шайқай берді.