Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Қасболат әртүрлі жағдайларды басынан өткерсе де мұндай нағыз қиын талқыға өлі түсіп көрген жоқ еді. Бірақ ондай халдегілер өз алдынан көп өткен. Қазір бір сәтке өзін сондай адамның орнына қойып көріп, бойы мұздап кетті. Тіксініп, орнынан қозғалып қойды. Немене күдікшіл боп кеткен бе?.. Осы боран басталғалы қай-қайдағы бір нәрселер қоздап... Дегенмен арты жақсы болса иге еді өзінің.

Бір боран еш нәрсе етпес. Болмай жатқан күдікті өршітіп күн жаумай су болып... Осы маған не боп барады деп ашуланды Қасболат өзіне.— Қайдағы бір жоқ әдет тап болды. Қажығаным ба?

Қасболат мазасыз ойдан серпілгісі келіп, еңсесін көтеріп сыртқа көз тастады. Қар ұйтқып соғып тұр.— Жол бойындағы атжал қарлар жоталанып, ұлғая бастапты. Жүз қадамнан арғының бәрі күңгірт. Боран үдеп кеткен екен. Астындағы машинасы ауыр омбылап келеді.

X

Аталы, балалы екеуі аттан түсіп жатыр. Аттары болдырған, өздері де беттері домбығып, қажыған түрлері бар. Үндемейді. Жаңыл тіл қатса аманат хабар еститіндей түршігіп ішке кіріп кетті. Босағаға жете бере буыны құрып отыра кетті. Тек есік алдында үстерінің қарын қаққан жолаушылардың дыбысын естігенде ғана есін жиып, жер таянып түрегелді.

Дастарқанға шай келгенше ешкім тіс жарып тіл қатпады. Екі тәулікке жуық бел шешпей ат үстінде жүрген шал мен бала жастыққа қисайып қалғып кеткен сияқты. Тек Жаңыл шай әкелгенде Мінайдар басын кетерді. Салдырап қалған кәрі сүйегін әрең жинап, малдасын құрды. Иығы салбырап мүлгіп отыр. Көзін, бетін уқалайды. Қаламүш ұйықтап кетіпті. Бейуақытта қара күңгірт ауыр үнсіздік еңсені басып барады. Жаңыл шам жағып әкелді.

Мінайдар үстіндегі сырмалы кеудешесін шешіп, арқасына жамылды. Ат жақты, дөңес қыр мұрынды ажарлы кісі. Қара қошқыл жүзінде шамның сарғыш сәулесі ойнайды. Шебердің қолымен ойғандай нәзік өңінің бедері жоғалып, беті домбығып, ісіп кеткен. Ақ бурыл селдір сақалын кеудесіне басып темен қарап отыр. Жаңыл шам құйғанда Мінайдар Қаламүшты оятпақ болып еді, бала оянбады.

— Оятпай-ақ қойшы, қайнаға. Байғұс бала екі күннен бері бел шешкен жоқ қой.

Қаламүш пырылдап тәтті ұйықтап жатыр. Мұрнының ұшы қайқайып, үстіңгі ерні түріліп, аузы ашылып кеткен. Балғын ақ құба жүзі тотығып қызыл күрең болыпты. Осы үйдегі екі адамның мейірленіп өзіне ықыласпен қарап қалғанын сезгендей түсінде тәтті тамсанып қояды.

Мінайдар қария қиналып отыр. Зорығып келіп сұлап кеткенмен көзі ілінер-ілінбес ұйқылы-ояу халде болды. Әрине Жаңыл бұлардың Қоспанды таба алмай қайтқанын мана сыртта қарасын көргеннен-ақ білді. Оның несін айтады. Кешеден бері тыным таппай ат аяғы жетер жерді арылтып шыққанын, қайда барып, қай жерді тінткенін тәптіштеп айта беруге дал болып отырған Жаңылдың үмітін сөндіріп алам ба деп қорқып еді. Енді бақса, бейне өлік шығарған үйдей үнсіз отыра беру одан да жаман екен.

— Құзғын даласының біраз жерін қарадық-ау,— деді Мінайдар босаған кесесін ұсына беріп.— Ең әуелі мезгеген жерім Дөңқараның қолтығы еді.

Жаңыл шай құйып жатып, Мінайдарға үрей мен үміт аралас телміре қарап қалды.

— Дөңқараның қолтығына қойын бір иіріп алса пана болатын жер ғой ол. — Мінайдар төмен қарап мүдіріп қалды, — Ай, соған тырнағын іліктіре алмаған ғой. Білмеймін енді, желдің ығымен кетсе Кішкене құм бүйірде қалады.

Жаңыл түсініп отыр. Шал ар жағын — желдің бағытында жатқан Қарақияның кең жазығын ауызға алуға сескеніп, күрмеліп қалды. Бірақ Мінайдар суық сөздің бетін тайдырып, үміт етер долбарға қарай сүйреді.

— Дөңқараның маңында жоқ болғаны... Қоспан жер жағдайына жетік қой... Сол сірә күн ілгері қамданып Кішкене құмға қарай өтіп кетпесе...

— Кішкене құмға соқтыңдар ма?— деді Жаңыл селт етіп.

— Біз алдымен Қарақиянға ойысып барып сонау, Атан шоқының бергі тұсынан Кішкене құмға оралдық. Бер жағындағы Бөгендік құдығының маңын арылтып шықтық. Құм деген мың шұқыр. Көзімізге түсе қоймады.