Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Жаңыл «енді қайттік, осылай артын тосып қол қусырамыз ба, әлде басқа да қылар қарекет бар ма» деп іштей бұлқынса да сүйегін әзер сүйретіп келген қартқа сөз айтуға батпады.

Қаламүш жастықтан басын оқыс көтеріп алды да керосин шамның жарығына бақырая қарап, еш нәрсе ұқпағандай аз отырды. Содан ауызғы бөлмеге шығып жуынып келді де тамақты қарбытып асап, шай-суын тез ішіп орнынан тұрды.

— Ата, сіз бүгін осында дем алыңыз. Мен жүрейін.

— Ау, жеті түнде қайда барасың?— деді Жаңыл. Тіпті тосыннан жер таянып Қаламүшке бажырая қарап қалыпты.

Мінайдар да баласына таңырқаған кескін көрсетті.

— Орталыққа барам.

— Ойбай-ау, мына бұрқасында сонша жерге... Адасып кетесің ғой.

— Балалық жасама. Күн райы жаман. Мұндайда кәнігі кісінің де ол тауып жүруі қиын, балам,— деді Мінайдар.

Қаламүш бұлардың сөзін құлағына іле қойған жоқ.

Жолдан күрең қасқа қайта мінем ғой. Орталыққа дейін көзімді байлап қойса да жол табам,— деді киініп жатып.

— Қой, айналайын. Тым болмаса таң атқанша шыда,— деп аяғына оратылған Жаңыл апасына тікелеу келіп қалды.

— Шыдауға болмайды, апа. Боран шыдатпайды ағамды.

— Жарайды, үйге барып қасыңа Қадыржанды қосып берейін,— деді Мінайдар орнынан әрең көтеріліп.— Ал, келін қарағым, уайымдай берме. Кешегі қызыл қырғыннан аман келген Қоспан ғой. Қой бағып жүргені бүгін емес.

...Бірақ Жаңыл қалай уайымдамасын. Үшінші күні асып барады. Іздеушілер таба алмай қайтты. Не де болса Қоспанның бұл жоғалуы тегін емес. Ол қауіп-қатерге түскенде шырылдамай қалай шыдап отыра алады. Одан басқа кімі бар, несі бар? Қиядағы балапанына құзғын шүйілгенде етекте қанаты майрылып жатқан ана құстай. Талпынса да жете алмайды. Бір қазыққа байланып шырылдап соны айнала береді.

Түнімен елегізіп, көзі ілініп кетсе жаман түс көріп сергелдең боп тұрған Жаңыл таң атқасын қорадағы тоқтыларына шөп салды да, үйде отыра алмай күрең биеге мініп қырға шықты. Жалтақтап екі жаққа кезек қарайды — бірі Қаламүш кеткен колхоз орталығы, бірі Қоспан кеткен құзғын даласы.

Таң алдында жел саябырлап қар да толастады. Ақ даланы жапқан қара бұлт жоғары көтеріліп түсі күлгін тартып реңі жұмсарған. Көкжиек кеңіп, алыс-жақын айқындала бастады.

Жаңыл құзғын даласын бетке ұстап аласа адырға қарай аяңдап келеді. Желе жортып кетейін десе буаз биеге іш тастатып алам ба деп қорқады. Ауада ызғырық жел бар. Екі күннен аса жауған қардың бетін жалаған жаяу борасын. Мың-сан ақ жылан басы қайқаңдап иретіліп кетіп барады. Жаңыл қырқаға шыққанда аспандағы бұлт жыртылып, аралары ажырай бастады.

Құзғын жақтағы кең жазық шаңытып алысқа кетіп жатыр. Әр жерден бір нәрсе қылаңдағандай болады. Мойыл ма, әлде тірі жәндік пе? Жаңыл оған көзі бұлдырағанша қарайды. Кейде сол қара жаяу борасынның арасына сүңгіп шығып, қыбырлап жүріп келе жатқанға ұқсайды.

Кенет қардың ажары кіріп, жылтырап шыға келді. Жердің бетін ақ қиыршақ күміс тозаң басқандай. Жыртылған бұлттың арасынан күн шықты. Жаңылдың да қараңғы көңіліне сәуле түскендей кеудесінде үміттің оты қайта тұтанды. Зарығып баққаны осы күннің қабағы еді.

Осындай бір торығып, күңгірт өмір кешіп беймағлұм халде жүргенде — жарқ етіп шыға келіп, нұрлы шұғыласына балқытып әкеткен күндей — бақытқа кенелген кезі болып еді ғой. Сонау бір алыс кездегі ыстық қуаныштың жылы табы кеудесін қайтадан шарпып өтті.

...Қырық бесінші жылдың жазы мен күзі той-думанға толы. Әр үйдің майданнан азаматы қайтып, екі-үш күнде бір той болып жататын. Соғыстан жүдеп шыққан халық қоңторғайлығына қарамастан ертеңгі күннің уайымын жинап қойып, ақтарылып қалатын. Жастар да желігіп думаншыл боп алды. Майданнан біреу келді десе Жаңыл елегізіп үйде отыра алмаушы еді. Жылыстап той болып жатқан үйге барады. Бірақ дуылдаған топтың ортасына жарып кіре алмай, босаға жақтағы қара көлеңкелеу таса жерге отыра кетеді... «Қоспан» есімі аталмас па екен деп алыстан келген жігіттің аузын бағады.

Қатындар мұны көрсе қазан үстінен тамаққа шақырып: