Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

— Кел, кел, Жаңыл. Ауыз ти. Құдай оңғарса сенің үйіңе де тойға барармыз,— деп қам көңілін жұбатады.

Ал кейде кетіп бара жатқанда сыртынан:

— Қайтсын бишара. Үмітсіз сайтан емес пе. Беу, үміт қой бұл байғұсты да сүйреп жүрген,— деп Жаңылдың тұлыпқа мөңіреген мүшкіл халін де аңғартып салады.

Осылай жаз да, күз де өтті. Майданнан қайтқан азаматтардың арты толастады. Қыс ортасы ауып барады. Күн асқан сайын Жаңылдың да үміті азая берді. Бір күні жұмыста жүргенде (сол баяғы заготконтордың жүгін тиейтін) көршінің баласы жүгіріп келді. Екі етегі далақтап алыстан айқай салып келеді.

— Сүйінші! Сүйінші, Жаңыл жеңеше, сүйінші!

Не қорыққанын, не қуанғанын білмейді, Жаңылдың жүрегі зу етіп төмен түсіп кетті.

— Сүйінші, жеңеше, Қоспан ағам келді!

Жаңыл буыны дірілдеп құлап бара жатты да кесек дуалға таянып қалды. Қасына арсалаңдап жүгіріп келіп, жеңінен жұлқылаған баланың иығына қолын салды да:

— Не айтып тұрсың, қарағым?— деді.

— Ойбай-ау, Қоспан ағам келді деймін. Апам жіберді. Айтпақшы Мұратты ауылға апарып тастаған деп, апам алдап қойды. Оны кейін естіртеміз дейді.

Жаңыл үйіне қалай жеткенін білмейді. Тек әйтеуір аяғының астында жер дөңгеленіп кейін қарай сырғып барады. Есік алдында сұр шинель киген ірі кісі тұр. Ол Қоспан болып бұрылып Жаңылға қарсы ұмтылды. Көзі қарауытып, буыны кетіп қалған Жаңылды қарулы қолымен жерден көтеріп алып құшағына басты.

Ар жағы өң мен түстей. Дабырлап келіп жатқан қатындар, шұрқырасқан еркектер. Кеше ғана құлазып тұрған жетім үйге әркім бір құшақ қуаныш ала келгендей, жарқырай кіріп, дабырлай сөйлейді. «Қуаныш ұзағынан болсын!» «Өлгенің тірілді, өшкенің жанды деген осы да!»

«Үмітіңді үзбе, кебін киген келмес, кебенек киген келеді демеп пе едім мен саған!» Үш күннен бері оң қабағым тартып жүр еді, бәсе Қоспанның келуіне көрінген екен ғой» деген сөздер қуанышын қоздыра түседі.

Жаңыл қазан астына от жағып жүр. Одан әрі не істеп, не қойғанын анық білмейді. Әйтеуір жалақтаған көрші қатындар бәрін тындырып жатыр. Біреулері үйінен ет, біреулері ұн әкеліп, біреулері дүкенге жүгіреді. Жаңыл «келгені рас па» деп, күдіктеніп ауық-ауық төрде отырған Қоспанға босағадан қарап қояды.

Жұрттың соңын ала Мінайдар келді. Ол кезде жасы елудің үстіне шықса да сақал-мұрты қап-қара, денесі қағілез әдемі кісі болатын. Сәлден кейін бір әйел Жаңылға:

— Сен ана жаққа бар. Қайнаға Қоспанға Мұраттың қазасын естіртейін деп отыр,— деп сыбырлады.

Мінайдар мақалдап ұзақ сөйлемеді.

— Қоспан қарағым, біз көрмегенді көрдің, тура ажалдың аузынан келіп отырсың. Мына Жаңыл мұңлықтың өлгені тіріліп отыр бүгін. «Алдыңғыны көріп күпірлік ет, артқы көріп шүкірлік ет» деген екен. Алдыңғы десең осы атырапта қабырғасы бүтін үй таба алар ма екенсің. Ал артына қарасаң талай боздағынан айрылып зарлап қалған жетім мен жесір, кемпір мен шал бар. Тағдырдың жазғанына шара бар ма, Қоспан қарағым, мынау бүгінгі қуанышыңа у тамызғалы отырмын. Берік бол. Артыңда қалған тұяғың сынды.

Жаңыл егіліп жылай берді. Өксігін тоқтата алмаған соң қатындар ауыз бөлмеге алып кетті. Баласының қазасын естігенде Қоспанның қандай халде болғанын көре алмады. Көрші әйелдің айтуынша Мінайдардың бетіне қарап сазарып қатып қалыпты. Дөңгелек көзі шатынап шарасынан шығып бара жатқандай. «Көз жанарын көргенде төбе құйқам шымырлап кетті,— дейді әлгі әйел.— Тек біраздан кейін көзінен бір тамшы жас шықты. Ойпырмай, құдды қара тасты жарып шыққан тамшыдай сазарған бетінде жылтырап тұрды да қойды».

Жұрт кеш тарады. Қоспан мен Жаңыл оңаша қалды. Іште жиналған шері, айтар мұңы көп еді Жаңылдың. Бірақ мана алғаш көріп ышқынып жылағанда бәрін ақтарып, көкірегін босатып алғандай, тек іштен еміреніп жақсы көріп қана отыр. Қоспан да біраз уақыт тіл қатпады. Зарығып келгенде алдынан шыққан бала қазасы меңдетіп тастады ма кім білсін. Жаңыл бажырайып қарамаса да қабағының астымен күйеуінің ажарын бағады.