Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Бір кезде арт жағынан ақырын басқан аяқ дүңкілі естілді. Жүрегі дүрсілдеп қоя берді. Жатқан жерінен артына қайрылып қарайын десе ыдыс-аяқ салған шкафты аударып алатын ұрыдай сескеніп, ақырын ғана мойнын бұрды. Еш нәрсе көзіне түспеді. Әлде Гусев пе екен келе жатқан? Ол тоғайдың ана шетіне тығылып еді. Аяққа дүңкілі жақындап келеді. Бір-екі рет күрсінгендей шуылдай терең дем алды. Мана көнек қызыл ала сиыр ақырын аяңдап келеді. «Артында айдаушысы болса қайттім?» деген суық ой жүрегін шаншып өтті. Жиырылып бұға түседі, бірақ сүйегі арбиған зор дене бұтаның түбіне сияр емес.

Қоспандар тығылған жан-жағын күзеп, тәптіштеп тәртіпке салып қойған кішкентай орман. Селдір ағаштың арасынан асфальт жол көрінеді. Екі шақырымдай жерде көк торғын жапырағы алты қанат отаудай теңкиген ағаш арасынан биік ақ үйлердің қабырғалары ағараңдайды. Одан оңға таман жада көктеп келе жатқан егіндік жайылып барып көп үйлі селоға тіреледі. Ол жақта да айқұш-ұйқыш жолдар, қыбырлаған арбалар, зырғып баратқан машиналар. Сол күнгі көріністер Қоспанның көкірегінде тасқа басылып қалғандай әлі күнге дейін көз алдында тұр.

Силезияның көктемі ғажап. Ауа көкпенбек, қоп-қою әр түйірі көрініп дірілдеп тұрады. Орман үстін алыс-жақын деревняларды көгілдір мұнар шалып, тәтті қиял мекеніндей елестейді. Сонау ақ үйлердің бірінен екі адам шығып бері қарай келеді. Мынау көктемгі ауаға, мынау көгілдір бақытқа мәз болғандай ырғала басады. Орман ішіндегі жолмен салдырлап арба кетіп барады. Аты мен арбасы әскердікі сияқты, бірақ үстінде самайы мен желке шашы балапанның ұлпа жүніндей қасқа бас шал мен сүйегі кең, жалпақ кемпір отыр. Екеуі де үнсіз. Кәрі денелерінің әр қыртысы шалдың анау қызыл шақа төбесіне дейін ертеңгі ауамен тыныстап манаурап баратқандай. Тамаша табиғатына, ырысы мен тыныштығына тоқмейілсіген бейқам ел сияқты. Бірақ тек Қоспан қыбыр етсе осы тұрған бейбіт дүниенің астан-кестені шығады. Бәрі жау тигендей дүрлігіп, арылдап мотоциклдер ағызып кеп, өңменіне сұп-суық найзаның ұшы тіреледі. Құлақ шекеден мылтықтың дүмімен соғып жібергенде жер шайқалып төңкеріліп бара жатады.

Ағаштың ана шетіне машина кеп тоқтады. Кузовтан екі солдат қарғып түсті. Қоспан демін ішіне тартып тына қалды. Гусев дәл сол тұста еді. Солдаттар теректің тасасына кіріп дәрет сындырып шықты да машинаға мінді.

Қауіп-қатерге де бой үйреніп кетуші еді. Бірақ қалың елдің ортасындағы сүйемдей орман пана болар түрі жоқ. Бейне әйнектің ішіне жасырынғандай... Оның үстіне жалғыз болсаң. Екеуі қатар жатса, қанша айтқанмен көңілге медеу болар еді. Бірақ Гусев:

— Түнде бірге жүреміз. Күндіз бөлек жасырынамыз — деген.

Бұл сөздің мәнісіне түсіне алмай дағдара қараған Қоспанға:

— Жаман айтпай жақсы жоқ. Ең болмаса екеуміздің біреуіміз құтылуымыз керек. Соның өзі үлкен жеңіс. Ұқтың ба? — деді.

Қоспан қарсылық айтқан жоқ. Құптасын, құптамасын, Бірақ Гусевтің сөзінде ащы шындық бар. Абзалы Қоспан өзінен гөрі Гусевке көбірек сенетін. Ұзын барактағы тұтқындардың көбі-ақ осы жігітті жақсы көруші еді. Ол танысқанда аты-жөнін айтып жатпай, қысқа ғана «Мен Гусевпін» дейтін. Өзгелер де содан оның Иван деген атын атамай «Гусев» деп кеткен.

Лагерьде бұлар таңертеңнен кешке дейін жер қазып жүрген кезі еді. Күніне бір тостаған қара быламық пен бір асаудан қалмайтын қара нан береді. Қоспанның қалжырап күші кете бастады. Кейде үлкен күректі топыраққа көміп алып, көтергенде бұралаңдап кетеді.

— Несіне арамтер боласың, — деді біреу ақырын ғана.