Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

— Қара басқанда сайтан азғырғаны. Фрау Эльза жасы келіп қалған әйел, Оның үстіне сыриған арық еді. Неміс қатындарында емшек те болмайды ғой. Кеудесі тақтайдай. Мен өзім әуелден әйел жағына осалдау жігіт едім. Содан тамағым тойып алған соң құтыра бастамасым бар емес пе. Оның үстіне бүкіл селода еркек кіндік қалмаған. Соңғы кезде Гитлер шалдарына дейін сыпырып алды ғой. Құтырып жүрген жас фраулардың өздері келіп сүйкене бастады. Әйелдің өзі келіп сүйкенсе еркек адам қалай шыдап тұрады. Алғашқыда фрау Эльзаға білдіртпей жүріп едім. Бірақ қолдан қолға тигізбей алып кеткен соң білінбей қала ма. Содан барып шатақ туды, бауырларым. Фрау Ильза барып арыз айтыпты. Әрине, ұлы Германияның асыл нәсілді әйелдерімен жүрді деп арыз айтуға болмайды. Мені «жұмыс істемейді, ұры, қауіпті адам» депті. Өзінің соғылып қалғанын кейін бірақ, білді. Бірақ аналар көнсін бе, қайта күдік туғызып, мені атып тастай жаздады. Ай, бауырларым-ай, кісі ақымақ болса солай болады ғой. Нем бар еді, қарап жүре бермей,— деп әңгімесін күрсініп бітіретін.

Бұрын талай қоқайды көріп, дозақты сатылап бастап осы қияметтің аузына шынығып жетпегендіктен бе, сол жігіт ең соңынан келсе де жұрттың бәрінен бұрын қажи бастады. Әлі де аздаған қоңы болса да, қу сүйегі қалғандардың төзгеніне төзе алмай жүрді.

Енді власовшылардың ұсынысына жармаса кетті. Қасында жатып алып Қоспанды үгіттейді. Әуелгіде оның сөзін тыңдағысы да келген жоқ еді. Бірақ ойланып-толғанып қараса басқа не амал бар?

Қашатын жол қалмады. Мына концлагерьде тірідей шіріп өлгенше... Көршісінің ақылы Қоспанның миына қонайын деді. Осы ойын Гусевқа айтты.

Бұлар көбіне бір-бірінің сәкісіне келіп қатар жатып күбірлеп сөйлесетін. Гусев тақтадан басын оқыс көтеріп алды. Қара көлеңкеде Қоспан оның жүзін көре алмады, бірақ көзінің жарқ еткенін анық көрді. Ол үндемей сазарып біраз отырды да:

— Осы шының ба?— деп сұрады.

— Е, шыным болмағанда... Енді басқа қандай амал қалды?

— Бар тапқан амалың Власовтың әскеріне жазылу ма? Одан сорақысы ойыңа келген жоқ па?

— Мен оған шын пейіліммен жазылайын деп тұр дейсің бе? Қолыма қару алған соң...

Гусев тағы үндемей Қоспанның бетіне қарап біраз отырды.

— Оттапсың, — деді бір кезде. — Олар сенен ақымақ ғой дейсің бе? Оп-оңай өткізіп жіберер сені.

Қоспан оған жауап қайтара алмады. Қара көлеңке болса да қабағының астымен Гусев түсінің суып көріп отыр. О да мұны үндемей зарықтырып барып тіл қатты.

— Есіңде болсын. Өзгесін былай қойғанның өзінде Совет өкіметіне қарсы қолыңа қару алып шығуың... жә... Менің бір досым айтушы еді, қателеспейтін адам жоқ деп. Сен туралы қателескен екем.

Гусев орнынан тұрып жүре берді. Оның ашуланғанын Қоспан алғашқы рет осы жолы көрді.

Осыдан кейін екеуінің арасы біраз уақытқа дейін суынып кетті. Гусев мұнымен сөйлеспейді. Көрсе де көрмеген болып жүре береді. Бұл Қоспанға әсіресе ауыр тиді. Тек бір рет өзінің қасындағы Власовтың әскеріне кетпек болған жігітпен Гусевтың сөйлесіп жатқанын естіді. Ана жігіт оның сөзіне иліккендей болды. Бірақ сонда да тартыншақтап:

— Мен тұтқынға енді шыдай алмаймын. Қашпақ болып ем. Мінекей үстіндегі киіміне дейін сыпырып алып түнде жалаңаш тастайды. Басқа не жол қалды? Айтшы, — деді.

— Менің бір досым айтушы еді: дені дұрыс адамның айтылмайтын пәлесі жоқ деп. Ай, денің дұрыс болса түсінер едің ғой. Немістер біздің штанымызды қарық болғаннан шешіп алып жатыр дейсің бе? Біле білсең оларға да тықыр таянған. Осындай кезде есі дұрыс адам сатқындардың армиясына бара ма? Оныңды саған кім кешіреді? Ойлашы өзің.

Анау үндемей қалды. Гусев сәкіден тұрып бара жатып:

— Есіңде болсын. Дені дұрыс адамның құтылмайтын пәлесі жоқ,— деп оны иығынан бір нұқыды.

Тұтқындағы ауыр күндер өтіп жатты. Біріне-бірі айнымай ұқсайды. Құдайдың құтты күні тас қопарасың, кешке киіміңді сыпырып алып баракқа қамайды. Күндегі сезім де біреу: денеңді қорғасындай басқан зіл салмақ, қолқаңды солқылдатып суырған аштық.