Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Жаңыл Қоспанның қолына келген соң құлпырып шыға келді. Еңсесі көтеріліп, жүрісі ширап қуанған баладай өзінен өзі күлімсіреп тұратын. Қоспан да оның түрін көріп күнде сүйсінетін. Жаңылдың көңілінің өсіп келе жатқанынa марқайып бірге қуанатын. «Апырау бұрын осындай бақыттан құралақан боп қалай тұрғанмын» деп таңырқап қоюшы еді.

Екі-үш жылдан кейін Мұрат туды. Екеуінің жан-тәні соның үстінде болды. Осы бір кішкентай нәресте Жаңыл мен Қоспанды бұрынғыдан бетер біте қайнастырып біріктіріп жіберді. Екеуі кезек-кезек қолдарына алып балаға, бір-біріне сүйсініп, емірене қарайды. Жаңыл босанғаннан кейін Қоспан оның жүзінен тағы бір жақсы өзгерісті байқады. Қара торы қалың өңі жұқарып, көзінің өткір нұры жұмсарып бойында ерекше бір нәзіктік пайда болды. Бауырындағы баласына қарағанда жұқа ернінде мап-майда күлкі табы тұрады.

Тұтқында жүргенде жүрегінің ең бір тереңінде бүркеп ұстап сыртқа шығармай тұншықтырып келген әйеліне, баласына деген сезімі ағытылып кетіп кеудесін сығып барады. Өмірінің аяулы кезеңдері көз алдына елестеп сағыныштың отын үрлей түседі.

Қоштасар кезде Мұратты бауырына басып сүйді де шешесіне қайырып берді. Жаңыл көз шарасы жасқа толып жаутаңдап қарап тұр. Ай, осы қазақтың жалған әдебі-ай. Сонда Жаңылды бауырына қысып сүймеді-ау. Қоспанның кеудесіне бетін басып, көкірегін кернеген өксігін шығара алмай, көз жасына тұншыққан күйі қалып қойды.

Қазір қандай күйде жүр екен? Хат жоқ, хабар жоқ. Жердің астына түсіп кеткендей зым-зия болды. Екі көзі төрт болып күтіп жүр ме екен? Кішкентай Мұрат та ес білді ғой. Әкесін сұрап мазасын ала ма екен? Әлде «өлдіге» санап екеуі де жетімдікке мойынсұнды ма? Туған жердің топырағына жетіп Мұраты мен Жаңылын құшып сүйетін күн бар ма?

Ащы тамшыны езуіне барып, тамсанып есін жиды. Көзінен сорғалап жас аққан. Тұла бойы ауырлап езіліп қалған. Егіліп кеткен көңілін тоқтата алмай булығып үнсіз солқылдайды. Елден шыққалы көзіне бір тамшы жас алмап еді. Тұтқынның азапты айлары мен жылдарында іштегі баттасып жиналған шері ағылып кетті.

Біраздан кейін Қоспан көңілін тежеп, бойын билеп алды. Өзінің аяқ астынан соншалықты босап кеткеніне ашуланды. Тұтқыннан қашарда ажалға басты байлап, бақұл боп шыққан. Ормандай сыңсыған қалың немістің арасымен көзге түспей талай жүз шақырым жол жүру керек. Оның ар жағында жаудың қалың әскері бар. Әр қадамын бағып тұрған қатер бар. Тас түйін боп бекіп алмаса несіне лагерьді дүрліктірді. Қоспан сазарып ұзақ жатты. Енді етін боршалап кесіп жатса да қыңқ етпеске іштей ант берді...

Батыс жақты тағы да бұлт торлап батар күнді көзден жасырған. Жаңағы бір әзірде жарқырап тұрған қардың реңі солған. Қоспан ылдиға қарай түсіп келеді. Түстен бері біраз жер жүрген қойлардың аяқ алысы ауырлап кетіпті. Кейбіреулері мойны салбырап, бүйірі солқылдап тұрып қалады. Қоспан алдындағы еңіске қойын иірді де, қас қарайғанша алдыңғы жақты шолып қайтуға ілгері жүрді. Аттан шоқыдан Кішкене құмға тура беттей алмай бір бүйірлеп ойысып кетті. Бұл жаққа онша қанық емес, бет алысы болжал ғана болатын.

Отардан ұзай бергенде қырқаның астынан бір нәрсе қылаң етті. Сәлден кейін бүлкілдеп бара жатқан арлан қасқыр анық көрінді. Қоспан қуа түсті де кейін қайытты. Бәрібір жеткізетін емес, құр атын зорықтырып алатын түрі бар. Сұрапылмен алысқанда аман келе жатқаны осы пәле еді, енді «мен мұндалап» жотасын көрсетті. Адамнан қашып қыр асып кетсе де, қара көріп қалған аш қасқыр қайтып оралын соғары кәміл.

Не де болса Қоспан бүгін осы ылдидан әрі асып кете алмайды. Таң атқанша қойларын торуылдап шығады. От жағайын десе маңайда бұдыр бұта жоқ. Ымырт үйіріле ат үстіне қонып төңіректі шолумен жүр. Сойылын ыңғайлап тақымына қысып алды. Қаншама құлақ түріп тың тыңдаса да төңірек жым-жырт. Аяқ астында еміс-еміс қылаң беріп ағараңдаған дала әрегірек барып күлгін қоңыр түнекке ұласады. Күндізгі кең дүниенің аумағы тарылып алақандай жерде ғана бозамық саңылау қалған. Ар жағы қараңғы тұңғиық. Соның қай тұсынан көзі жылтылдап шыға келерін...