Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Қоспан ағасының түрі Поль Робинсонға ұқсайды. Атақты әншінің суретін журналдан алғаш көргенде Қаламүш қайта-қайта қарай берген. Тек Қоспан ағасының бадырайған томпақ көзі үлкендеу де, шашын қиған көк құйқалы шекесі жалпақтау. Көзіне жылы ұшыраған сол адамның суретін қиып алып, кітабының арасына салып қойған...

Бұлар өрге шыққанда жел қатайып ұйтқи соқты. Күрең қасқа мойнын төмен салып пысқырып қояды. Танауына қар кептеліп қалатын болар. Таяқ тастам жерден әрі қарай бұлдыр. Сонау алыс, елсіз Қарақияның даласында ығып Қоспан ағасы жүр. Үш күннен бері суға батқан тастай. Хабарсыз, белгісіз. Қаламүш таң ата орталыққа жетіп бүкіл колхозды дүрліктіріп аяғынан тік тұрғызбаса...

Кішкентайынан-ақ Қоспанды туған әкесіндей көретін. Бірақ келе-келе оның үлкендігі азайып көбіне Қаламүшпен терезесін тең ұстап, сырлас, мұңдас ағасына айналып барады. Сөйтіп жүріп Қаламүш балалықтан қалай қол үзіп, есейіп шаруаға айналысып кеткенін сезбей қалды.

Күні кеше уайым-қайғысы жоқ алаңсыз еді. Қой бағу — ермек, қызық сияқты көрінетін. Оқуды бітіріп, қой соңына түскен алғаш айларында да — сол ермегін жалғастырғандай боп жүрді. Бірақ келе-келе оның азап-мехнатын көріп ойланып қалды. Содан қойды қойып оқуға жүріп кеткісі келіп бір тайқыды. Ол ойын Қоспан ағасына айтып еді.

— Осы күнге дейін ұшқалақ мінезіңді көрген жоқ едім. Мұның қалай?— деді ұнатпай.

— Бес-алты ай дайындалып оқуға түсейін деп ем.

Кейін қайтып келем ғой,— деп Қаламүш кібіртіктеп қалды.

— Қой, барсын. Баланың бағын байлап қайтеміз,— деп Жаңыл апасы да ара түсті.

— Қиыннан қашып оңайды сағалаған адам түбі жақсы болмайды, қалқам. Оқуға баратын болсаң басынан ойлануың керек еді... Бірақ әлі де кешіккен жоқсың. Барам десең бара ғой.

Қоспан сөзінің аяғын жұмсартыңқырап бітірді. Бірақ ар жағында бір үлкен реніші қалғанын Қаламүш жақсы түсінді. Қоспан ағасы бұған өмірде кейіп көрген емес. Тентектігіне де қабақ шытпайтын. Тек кейде өтірік айтып, я басқа біреуге қиянат жасағанын білсе — үндемей, түсі бұзылып қатты қиналатын. Қаламүшке Қоспан ағасының сол бір қиналған кескінін көруден артық жаза жоқ еді. Әлгі сөзді осыдан қайтып аузына алмады.

Қойға келгелі Қаламүш қиялшыл болып алды. Жазда көбіне кітабын ала шығады. Ал қыста өз ойымен жалғыз қалады. Әр нәрсені ойлайды. Түнде шалқасынан жатып жұлдызды аспанға қарап жасанды жер серігін аңдиды. Алдыңғы жылы үшінші спутникті үш қайтара көрген. Кішкене ғана жұлдыз аспанда сызып кетіп бара жатты. Бір рет Қоспан ағасына да көрсетті. Былтыр айдың арғы бетін түсіріп алғанына қайран боп, оның суретін Жаңыл жеңешесіне де көрсетіп, түсіндіріп берген. Енді космосқа адам ұшырамыз дегенді айтып жүр. «Шіркін-ай, алғашқы ұшқан адамның арманы бар ма екен» деп тамсанады Қаламүш. Ен далада ат үстінде жүргенде кісінің басына не келмейді. Қаламүштің ойы қанша шарықтаса да айналып келіп алдындағы малына тіреледі.

Соңғы кездегі Қоспан ағасымен көп ақылдасып жүрген шаруасы комплексті шопандар бригадасын құру. Көп ойланып, Қаламүш осының әр жағын есептеп те көрді. Орайға келетін-ақ нәрсе сияқты. Он шақты отарды қосып жіберіп оған егін салатын соқа-сайман, машина, тракторлар берсе. Ешкімге жалынбас еді. Көктемде бәрі жұмылып төл алып, одан егін салып, жазда пішен шауып, күзде азық қамдап, қой қырқып, осылай бір жұмыс жалғасып келе береді. Әр жерге үлкен-үлкен базалар салса тіпті көңілді болар еді. Жастар да бірыңғай қой соңында жүрмей бірнеше мамандықты меңгеріп алмай ма?

Қаламүш биыл оныншы кластың балаларын көбірек айналдырып жүр. Оларға да осы ойын айтып, құлақтарына құйып келеді. Орталыққа келген сайын жатақханаға соғып бір әңгімелеспей кетпейді. «Оқу бітірген класс болып түгел қой бағуға келіңдер. Жаңаша бригадалар құрамыз. Енді малға техника апаруымыз керек. Қойшының өзі механизатор болады. Қазақтың ескіше мал баққаны жетер. Жаңаша бір үлгі көрсетейік те». Айтатын сөзі осы. Алғашқыда балалар арасынан:

— Ия, саған машинаны кім беруші еді.