Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

...Қасқырдай овчарка арсылдап қуып келеді. Қоспан ағаштан ағашқа жалтара қашады. Сатырлап мылтық атылады. Зу еткен оқ ағаштың қабығын сыдырып кетіп жатыр. Қоспан ырсылдаған иттің жетіп қалғанын сезіп жалт береді. Құтылмасын біле тұра аз да болса ұзай түспек. Қуғыншы жақындап қалғанда Қоспан бұрын қашып із кескен иттің бетін Гусевтен тайдырып әкетті. Жан ұшырып ышқынып келеді. Денесін сойып кеткен бұтақтарға да қарамайды. Иттің ырсылдаған демі тіпті жақын. Соңғы рет жалтарғанда қоң терісімен қоса шалбарының бір балағын сыдырып түсті.

Бір тәуліктен кейін тас камераның ішінде есін жиды. Көзін ашып қарауытқан төбеге қарайды. Маңдайдағы көзі мен кеудедегі жанын суырып алып бір ауыр бөрененің ішіне тығып қойған сияқты. Жансыз денесі қозғалмайды. Еш нәрсені сезбейді де. Осылай ұзақ жатты. Кейінірек барып өткен-кеткен есіне түсіп, ісініп кеткен басында қорғасындай ауыр ойлар қозғала бастады. Асты-үсті мен төрт қабырғасын түгел цементтеп тастаған тас зындан кеудесін басып тұншықтырып барады. Бар жан күшін салып, тынысы біткенше шіреніп аударылғысы келіп еді денесі қозғалмады. Көзі қарауытып қайтадан талықсып кетті. Қоспан осы камерада өлім сағатын күтті. Бір ғажабы ажал қаупі төнгенде қиналмады, қорықпады. Өлімді таусылмас азап соңындағы тыныс сағатындай — тыныш қана қарсы алмақ болды.

Гусев... Беті жалқылдаған ісік. Оң қабағынан төмен қарай жағын тіліп өткен қанды сызық бар. Кілкілдеп ісіген қабағының астынан көзі әрең жылтырайды. Екеуін жауапқа әкелді. Коридордың бойында қатарласа беріп кісендеулі қос қолын қатар ұсынып Қоспанның білегінен қысты.

— Нағыз жігіт екенсің. Рақмет!

Артта келе жатқан айдаушы иығынан түйіп жібергенде шайқалып барып жарға соқты. Қиралаңдап құлай жаздап, бойын әзер түзетіп алды да ауыр аяғын тік басып кетті. Есікке жақындай бергенде артына қайрылып Қоспанға тағы да тіл қатты.

— Біз бұлармен әлі де талай айқасамыз. Беріспе.

Кейін барактағы жолдастары «қалай қолға түсіп қалдыңдар?» деп сұрағанда:

— Неміс жерінде Қоспан екеуміз сияқты ірі немелерге қашуға болмайды екен,— деп жауап береді.

— Неге? — десе, айтатыны:

— Анаңның көрі жанғыр, мұнда орман сияқты орман бар ма. Кілең бір шөкімдей нәрсе. Басыңды жасырсаң бөксең көрініп жатады.

Қан жауса да қажуды білмейтін ғажап жігіт еді.

Қоспан отарын айналып: бірде атқа мініп, бірде жаяу тыным таппай жүр. Уақыт өтіп болар емес. Қыстың ұзақ түні тапжылмай шөгіп жатып алған. Өткен-кеткен ойға оралып, көз алдынан шұбатылып өтіп жатады. Бірақ әлденеге селт етсе кілт үзіліп, ызғарлы түнге, иіріліп жусан жатқан қойларына қайтып оралады. Уақыт ұзаған соң Қоспанның күдігі ыдырап, Тортөбелдің ауыздығын алып отқа қойды. Тонын жайып өзі де қисайды. Көзі ілініп барады екен, кілт оянып көтті. Құлағына бір ызың келеді. Майлыаяқ та қыңсылап бір-екі рет үріп қойды. Қасқырдың ұлығаны. Қоспан жалма-жан орнынан тұрып, сойылын ала сала атына қарай жүгірді. Сөйткенше-ақ шабалаңдап иттері де үре бастады. Оқшауырақ жайылып кеткен Тортөбелді тез ауыздықтап қарғып мінді де отарына қарай шоқытты.

Бір нәрсені сезгендей қойлар да дүрлігіп тұрды.

XII

Күреңқасқа иесін танып, шекесінен қарап оқыранып қойды. Жарға түскен көлеңкедей қараңғыда сырт мүсіні ғана көрінеді. Тік көтерілген қаз мойыннан төмен қарай сорғалап түскен сызық биік шоқтығынан тайғанап сегіз көзге таман сәл майысып барып, жұп-жұмыр сауырдың үстіне толқып шығып құйрыққа қарай құлап кетеді. Жүгіріп өткен ерке толқынның ізі сияқты әсем сымбат. Қаламүш мойнынан сипағанда салқын қыраудың астынан қолына мақпалдай жұмсақ, жылы түгі тиді. Күреңқасқа бүкіл денесіне ток жүгіріп өткендей дір етіп сілкініп алды. Басын Қаламүштің иығына салып кең танауының жылы, дымқыл демімен шарпып өтті. Бір күн қорада байланып, әбден тыңайып құлшынып тұр екен.

Қадыржан да қорбаңдап, қараңғыда атын ерттеп жатыр. Әлі де ұйқысын аша алмай пысылдап, тоңази жиырылып есінеп алады.