Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Тек кейінгі күнде өмірге енген өзгеріс бір топ тұтқынды апарып заводтағы жұмысқа салды. Мамандығы барлар темір жонып деталь жасайды. Істейтіндері бір имек қырлы темір. Оның неге керек екенін соны жонып жүрген тұтқындар да білмейді. Қоспан мен Гусев темір түсіреді, темір тиейді. Одан қалды станоктердің түбіндегі темір жаңқасын сыпырады. Мұнда неміс жұмысшылары да арасында Гусев көбіне соларды айналдырады. Өзінің шала білетін немісшесіне аналардың бір-екі ауыз орысшасын жалғап әйтеуір түсініп жүреді. Әсіресе бетінен тарам-тарам көк тамыры көрініп тұратын қызыл шақа қарт немісті айналдыра береді. О да өзгелерінен гөрі тұтқындарға үйірсектеу еді.

Бір күні жүк түсіріп жатқанда Гусев Қоспаннан:

— Аяғыңа нешінші размер киюші едің?— деп сұрады.

Қоспан түсіне алмай аңырып қалды.

— Қырық төртінші. Оны қайтесің?

––Туһ, құдай да саған соншама аяң бергенше бас берсейші. Несіне аузыңды аңқитасың. Саған етік заказ берем. Бірақ былғары жеткізуім қиын болар.

Сол қарт неміс уәделескен жерге екі адамға арнап бешпет, шалбар, ботинка қойыпты...

Май айының күні тіпті ұзарып кеткен. Әрең өрмелеп төбеге таман көтерілген күн енді сол биігінен түспей-ақ қойды. Әр минутын санап жатқан қашқынға уақыт өтіп болар емес. Қоспан түнімен ұйқы көрген жоқ, алдағы түн тағы да жол үстінде өтпек. Еті үйрене келе түске таман ғана көз шырымын алды. Кәдімгі құс ұйқы: қалғып ұйықтап кетіп, қайта оянумен жатыр. Шаршаған денесіне ерік берсе қорылға басып кетем бе деп қорқады. Қанша ұйықтағаны белгісіз, көзін ашып алды. Аяқ тысыры естілді. Біреу жүгіріп келеді. Қадамы жеңіл! Дік-дік етеді. Беріректе неміс тілінде әйел дауыстайды. Шықылықтаған күлкі. Кәдімгі бала күлкісі. Қоспан жайымен ғана бұтаны ысырып сығалап қарады. Алдында таяқ тастам жерде қызыл қасқа сиыр тұр. Соған қарай бес жасар шамасындағы сары бала жүгіріп келеді. Бұтында тізесінен жоғары қысқа көк шалбар, үстінде ақ көйлек. Оның соңында жіті басып, көкірегі тақтайдай жазық, тарамыс денелі әйел келеді. Бала домаланып кеп сиырдың құйрығынан тартты. Бүйірі шығып тойып алған қызыл қасқа сиыр мыңқ етіп қозғалмай мойнын самарқау бұрып артына қарайды.

Қоспан қыбыр етпестен бәрін ап-анық көріп жатыр. Әйелдің үстінде жұпыны сұр көйлек. Бидай түстес шашын желкесіне түйген. Көзі тұздай, істік мұрын сары. Баласына «қой» деп кейіген болады. Бірақ даусында зіл жоқ іштей қызықтап емірену бар. Домалақ сары бала кішкентай өкшесімен жер тіреп, сиырдың құйрығын шалқая тартады. Әйел келіп баласын құйрығынан бір ұрып, қолынан жетектеп алып, сиырын айдап кетіп барады. Бала бірде шықылықтап күліп, бірде бұлқына шырылдап тартыншақтап, ақыры шешесінің қолынан босанып жүгіріп кетті.

Көз алдына әйелі мен баласы елестеді. Мұраты өзі кеткенде екі жаста еді. Қазір беске шықты. Жаңылдың соңында өстіп жүгіріп жүр ме екен... Қоспанның көкірегін сағыныштың оты өртеп барады. Жаңыл... Бұл дүниедегі Қоспанға ең жақын адам. Мауқы басылмай артта қалған жары. Қоспанның көңілдегісін ондай түсінетін, ұғатын басқа адам бар ма. Сонау алғаш көргенде-ақ соған өзінің іштей бір жақындығы барын сезіп еді ғой. Өзеннен су алып бара жатқан сұңғақ бойлы қара торы қыз назарын бірден аударды. Иінағаштан еңкейіп қабағының астынан қарағанда көз жанарында ерте түскен қасіреттің ізін танып еді Қоспан. Сол кескіні жүрегін шым еткізді. Әдемі ат жақты, дөңгелек қарақат көзді ажарлы болса да, өзін қорсынғандай еңсесін басқан ұяңдық бар. Біреуден жапа шегіп, қиянат көріп қалғандай кісіні тосырқап, жан біткеннен именіп тұрады. Сұрастырып қараса кісі қолындағы жетім қыз екен. Жетімдіктің мұң-зары Қоспанға да таныс еді. Әлденеге мазасы кетіп сол қыздың жолын аңдитын болды. Анық мақсатын өзі де білмейді. Әйтеуір соған бір жақсылық істегісі келеді. Талай-талай жақсы сөз айтып көңілін жылытқысы келіп өзеннен су алатын мезгілін тосады. Бірақ кездескенде айтатын сөз таба алмайды, тек барлық мейірімі бадырайған томпақ көзінде тұрады.