Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Қаламүш Күреңқасқа ырғып мінді. Қасболат қасақана қолынан түк келмейтін Қадыржанды алға салып тұр. Жо-оқ. Қаламүш та бүгін біраз нәрсені ұғып қалды. Енді баласынып шетке қақпайлай алмас. Артына қараса соңында әжептәуір қол бар екен. «Ал, кеттік, жігіттер!» деп Күреңқасқаны тебініп қозғала берді.

XIII

Қоспан әбден қалжырады. Үш-төрт күннен бергі суық буын-буынына тарап, денесін тұтас тоңазытып тастаған. Тұла бойы зілдей, бір мүшесі илікпейді. Өткен түні қасқырмен айқаста қатты қимылдап бой алдырған түрі бар. Екі қасқырдың біреуін ақыры соғып алды. Көкжал жастығын алып өлді. Жарқыратып сегіз қойды жарып салды. Қоспан өлген қойдың етіне Құтпан мен Майлы аяқты тойындырып алып, таң қылаң бере қойын айдап жүріп кетті.

Таң алдында қайта тұтасқан қара бұлт қылаулап жауа бастады. Қоспанның жүрегін зуылдатып тағы да жел көтеріліп келеді. Бірақ енді теріскейден ауытқып, шығыс беткейден соғады. Қоспан желге қиялап жер ұйықтай бұлдыраған Кішкене құмға қарай жылжи бермек. Малдың ажары көңіліндегі күдігін қоюлата түсті. Бүгін де он шақты саулық жүруге жарамай жолда қалып еді. Енді тіпті күйлі, қоңды дегендерінің өзі божырап барады. Қазақы қойлардың бұрын да босап тұрған құйрықтары шөмиіп қалыпты. Ішкі пружинасы әлсіреп кеткендей қимылдары тіпті солғын. Кішкене тұяқтарын қардан әрең суырып, мықшыңдап келеді. Жанары суалып, өлеусіреген дымқыл көздерін қарға қадап жиі-жиі сұлық тұрып қалады. Қоспан қамшы үйіргенде өлексесін сүйретіп ілгері жылжығандай болады. Митыңдаған жүріс жер ұтқызар емес. Қар ұшқындаған ақ дала бұлардың тыпыршыған тіршілік әрекетіне селт етпей, бір адым кейін жылжымай сұлап жатыр. Қанша тырбанып, жанын салса да ызғарлы құшағынан шығаратын түрі жоқ. Тіпті тапжылмайды. Қоспанның діңкесін құртып, қол-аяғын тұсап тастап, енді бұл дүниеде бар-жоғын ұмытып кеткен. Өліп бара жатсаң шімірікпейтін қатыгез өгей дала.

Дүлеймен алысып төтеп беріп келе жатыр еді. Енді жалғыздық деген жау қосылды. Артта қалған ел-жұрттан хабар жоқ. «Олар да қол қусырып отырмаған болар, қам қылып жатқан шығар» деп қанша көңіл жұбатқанмен — ұшан далада қыбыр еткен бір қара көзіне түспейді. Кейде басы зеңгіп, көзі қарауытып кетеді. Айналадағы ақ мылқау еңсесін басып, тынысын тарылтып бара жатқандай. Қанша бұлқынса да шығып кете алар емес. Жаңыл мен Қаламүш өзге бөлек дүниеде қалып қойғандай, қиялында бұлдырап, алыстан елестейді. Ой-қиялына дейін енжар тартып, тұла бойын ауырлық басады. Айлап, жылдап жылжып келеді, жылжып келеді, бірақ басқан қадамы кейін кетеді — шетсіз-шексіз ақ тылсым еңсесінен төмен қарай тарта түседі. Қоспан аттан түсіп жаяу аяңдап, Тортөбелге қайта мініп желіп кетеді. Сілкініп серпілгісі келеді. Бірақ, болдырып қалған Тортөбелдің желісі оңбай, желкесінен тоқпақпен ұрғандай солқ-солқ етеді. Әріберіден соң батпандай тұяғын әрең қозғап сылбыр аяңға ауысады. Әлгі зіл салмақ Қоспанның үстінен қайта басады.

Қоспан шынтақтап сұлық жатыр. Желмен ойнап үйіріліп түскен жапалақ қар таусылар емес. Бүкіл дүниені бұлдыратып бүркеп алды. Ықтасынға иірілген қойдың жотасын көміп салды. Біреуі тырп етпейді. Кеудесінде тынысы бар тірі жәндік емес, қамшымен түртіп қалсаң үгітіліп түсетін қардан соққан мүсін сияқты. Қоспанның домбығып кеткен қара қошқыл бетінде бейне көн қаптап қойғандай. Бетіне түскен қардың зәрін сезбейді. Тек суық сорған денесі азынап барады. Өн бойын қалтыратқан бір діріл бар.