Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Кеше ғана лагерь қақпасының аузында жылап көріскен ең жақындары осылар емес пе еді?!

Жұрт мұқият тексерудің заңдылығы мен керектігін дәлелдеп бір-біріне жұбаныш айтады. Бірақ ақылдың айтқанын жүрек тыңдағысы келмейді. Көңілге беймағлұм белгісіздікпен бірге реніш кіреді.

Өзгелерден бұрын бір нәрсені сезген Гусев болды.

— Осылар бізге оң қабағын беретін түрі жоқ. Әлі де біраз әурелейтін сияқты, — деді бір күні.

— Сонда немене, елге қайтармай ма?

— Қайтарады ғой түбі. Бірақ о жақта да өгейлік көретін сыңайымыз бар.

— Оны қайдан білдің?

Гусев Қоспанның сұрағына жауап бермей, көңілсіз жымиды да қойды. Содан кейін:

— Дені сау адамның құтылмайтын пәлесі жоқ. Еш нәрсе етпес,— деп басалқы айтты.

Сол бір ыңғайсыз жәйттер, белгісіз күту айлары көңілге дақ салғанмен құтылудың үлкен қуанышын өшіріп тастай алған жоқ. Жұрттың орынсыз күдікке деген өкпесін «елге жетсем» деген сағынышы мен тілегі басып кететін.

Туған жерге қайтып оралып, жақын-жарандарымен қауышқан қуанышы Қоспанға сондағы көңілге түскен дақты ұмыттырып жіберіп еді. Мүмкін ол екінші қайтып есіне түспес те еді...

...Ағайын-туғандарын аралап мауқын басып келгенсін Қоспан қызметке тұруға бұрын өзі істеген ауаткомға барды. Көз көрген көне таныстар тіпті сиреп қалыпты. Басшылар да жаңарған. Аппаратта істейтін Ләшкер деген ескі танысы шұрқырап қарсы алып, ауатком председателінің орынбасарына ертіп кірді.

Орынбасардың түрі бастықтан гөрі жүк түсіретін жұмысшыға көбірек ұқсайды. Үстіне мақта салып сырыған кәдімгі жұмысшы телогрейкасын киген. Қаңылтыр қаптаған дөңгелек қара пеш бұрышта теңкиіп тұрғанмен кабинетте онша жылытпайды екен. Сырланбаған еденге су сеуіп сыпырған шаң-тозаңның иісіне темекі иісі араласқан. Бастық пен оның кабинетінің жұпыны түрі майдандағы жағдайды есіне салып Қоспанға бір түрлі үйреншікті, етене таныс боп көрініп, көңіліне жылы ұшырады.

Бастықтың түр-түсі де Қоспанның есінде қалыпты. Ұзын етшең мұрны төмен қарай салбырап біткен, ат жақты қара сұр кісі екен. Бет ұшында бір тал қылшық өскен қара сүйелі бар. Беті көк құйқаланып тұр. Қанша қырынса да шешек айғыздаған бетінің ой-шұқырында сақал қылтанағы қалып қоя беретін болар. Қалың ісік қабақты болғанға ма, ұйқылы-ояу адам сияқты жүзі самарқау. Ләшкер таныстырғаннан кейін ұйқысы ашылып кеткендей жадырап Қоспанмен жылы амандасты.

— Аман-сау қайтып оралған екенсіз ғой. Жақсы болған. Бұрын істеген жеріңізге келгеніңіз дұрыс. Бізге де адам жетпей жатыр,— деп жақсы ықласын білдірді. Өзі самарқау түріне қарамай іскер болса керек. Дереу іске көшті.— Ал, көп сөйлесетін несі бар. Ұрыста тұрыс жоқ. Тезірек анкет толтырып, өмірбаяныңызды жазып әкеле қойыңыз.

Қоспанның анкетімен танысқан кезде орынбасардың түрі өзгеріп кетті. Анкеттің аяқ жағына жуықтаған кезде қағаз бетінде жүгіріп келе жатқан кішкене көзі бір ноқатқа тіреліп, қалың қабағын жауып алып бастапқы ұйқылы-ояу қалпына қайта түскендей болды. Алдындағы адам өзгеріп кеткендей, қабақ астынан, Қоспанды бір шолып өтті. Қоспан оның кішкене көзінен ызғар мен үрей көрді. Осындай жат көзқарас оған таныс еді.

Содан-ақ орынбасар тілі күрмеліп қалғандай ыңылдай берді.

— Мм... Солай деңіз. Әйеліңіз бар шығар? Бала-шағаңыз бар ма? Әйеліңіз де қызмет істейтін болар? — деп әңгіменің бетін бұра бастады.

Өзі сұрақ берсе де Қоспанның сөзін тыңдап отырған жоқ. Бір ыңғайсыз жағдайға түсіп қалып, содан қалай құтылудың амалын таппай қиналатын сияқты. Қоспан осы кабинеттен тезірек шығып кетсе құдайға қой айтатын түрі бар.

— Мана сізге қате айтып қалыппын,— деді ол бір кезде.— Сіз кеткен соң кадр бөлімінің бастығын шақырып алып сұрасам... Бізде сізге ыңғайлы қызметтің орайы келмей тұр екен. Әзірге басқа жерге орналаса тұрсаңыз...