Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Қоспан басқа жерге де барды. Тырнағы ілігер жұмыс іздеп ауданның азғана мекемесін адақтап шықты. Көбі таныс, кейбіреулері етене жақын болмаса да алыс жұрағаттығы бар адамдар. Жылы сөйлеседі. Хал-жағдайын сұрайды, бірақ әңгіме жұмысқа кеп тірелгенде бос орын жоқ боп шығады. Өзінің тілектес көңілін білдіріп өзге мекемеге сілтейді. Кейде ол жерде қандай ыңғайлы, бос орын барын да айтып береді. Енді сол мекемеге келсе жаңағы орынға кісі алынып қойған, я болмаса жоғары жақ басқа біреуді ұсынғысы кеп отырған болып шығады.

Қоспанның көз алдынан талай мекеменің басшылары тізіліп өтіп жатыр. Әрі-беріден соң қайсысына бірінші рет келіп отырғанын, қайсысына қайтып оралып соққанын ұмытып қалатын болды. Бәрі бір-біріне ұқсас сияқты. Олардың ажарын да айнытпай танитын болды: «Сенің кім екеніңді, ана жақта не істегеніңді сайтан білсін, өзің кісіні пәлеге қалдырып жүрерсің. Бізден аулақ». Немесе: «Жағдайыңды түсініп-ақ тұрмын. Жаным да ашиды. Бірақ амал қанша...» Қай бастыққа кірсе де бетінен осы екі жазудың біреуін оқиды. Содан басқа еш нәрсе есінде қалмайтын болды.

Тек есінде қалғаны сары шашты, шолақ қол орыс жігіт. Оның түр-түсінде ерекше көзге түсерліктей еш нәрсе жоқ. Кәдімгі орта бойлы, ақсары, қайқы тұмсық көп орыстың бірі. Мінезі елгезек, ақ жарқын. Сол көп адамнан ерекше бір нәрсесі жоқтығынан ба, бір көргенде Қоспанға жүзі таныс сияқты болды да тұрды. Сол қолы әлі жұмысқа икемделіп болмаған екен, Қоспанның документтерін шашыратып, қобыратып берекесін алды. Содан қысылып, жымиып күлді де, иегімен алдындағы табуретканы нұсқады.

— Сіз отырыңыз, отырыңыз.

Қоспан тағы да «осыны бір жерде көрген сияқтымын ғой» деп ойлады. Кенет өзінің взвод командирі есіне түсті. Мұның түсінде оған тікелей, аумай ұқсап тұрған еш нәрсесі жоқ. Ол бұдан гөрі жасырақ та болатын. Бірақ әйтеуір белгісіз бір нәрсесімен сол сары жігітті еске салады. О да осындай елгезек болатын. Тәртіпті берік ұстайтын. Жаттығу кезінде солдаттарға да қатал еді. Қоспанды талай қара терге түсірген. Бірақ жұртқа әділ, өз жанын да аямайтын. Содан ба, жауынгерлер сыйлайтын. Харьков түбінде түнде барлауға барғанда аяғынан оқ тиген солдатты арқалап шығам деп қаза тапты байғұс.

Мына кісінің де жүзі ашық, адал екен. Талайдан түңіліп шыққан Қоспан осыдан үлкен үміт күтті.

Өз ойымен әлек боп байқамай қалыпты. Мұның да көзі анкеттің аяқ жағына тіреліп қинала ойланып қапты.

— Бізде бос орынның ыңғайы болмай тұр... Сіз ғафу етіңіз... Ғафу етіңіз...

Ол Қоспанға тура қарай алмай, айыпты адамдай кібіртіктей береді. Жалғыз қолымен стол үстіндегі сия сауытты сығымдап ұстап алған. Кенет саусағының сияға боялып қалғанын көріп, оны қалай сүртудің ебін таппай молтақ қолының тұқылын бір-екі шошаңдатып қойды. Бірақ осы әбігері ыңғайсыз халде құтқарып, өзіне жеңілдік әкелгендей.

— Қолымның жалғыз екенін ұмытып кетіп... Ылғи өстіп былғап алам...— деп Қоспанға қарап жымиып күлді.

— Мен сүртіп жіберейін,— деп Қоспан столдан газет алып ұсынып еді:

— Жоқ-жоқ. Рақмет,— деп ол газеттің бір бұрышынан жыртып алып, бес саусағымен умаждай берді.

— Ал, сау болыңыз. Сіз енді ренжімеңіз...

Қоспан оны енді қинамайын деп тезірек шығып кетті. Оған ренжіген де жоқ. Адал адам екені көрініп тұр. Үстінен әлі шинелі түспеген. Майданнан қайтқан. Оң қолын соғыста берген. Қандай қауіпті тапсырмаға болса да бірге баруға болатын адам. «Осындай кісіні төмен қаратып, өтірік айтқызып қойған қандай күш?»— деп ойлады Қоспан.

Кенет сол белгісіз күш өзін елден, жұрттан бөліп тұрғанын сезді. Бел тіресіп сол күшпен алысайын десе... көзге көрінбейді, қолға ілікпейді. Бірақ барлық жерде алдынан шығады. Ауаға жайылып кеткен бір пәле ме? Енді бақса осы күш сонау жеңіс жазындағы белгісіз қуанышқа толы болашаққа ынтықтырып, көкірегіне орнаған көктем нұрын өшіріп, тұла бойына күңгірт күдік, құлазыған өгейлік боп жайылып барады...