Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Қоспан шытырман ойға сүңгіп, ен даланы торлап бұлдыраған бұрқасынға сіңіп алыстап барады.

XV

Екі-үш күннен бергі сергелдең шаршауды білмейтін Жұматайды да қажытайын деген екен. Қасболат рай берсе-ақ аузын жаппай әңгіме соғатын шофердің жолға шыққалы бір сағаттан бері үні жоқ. Қар басып қалған дала жолының сұлбасын іздеп, мойынсыз басын кең иығымен қоса көтеріп, інінің аузын баққан жапалақтай қатып қалған. Ауық-ауық қолын рычагқа созып машинаны біріншіге салады. Газик ойпаңдау жерде булыға гүрілдеп, құйрығы бұлталаңдап, шегіншектеп барып қайта ұмтылып, орғып әрең шығады.

Төңірек бұлдыр. Әйнегін қар кептеген газиктің іші қара күңгірт. Әйнек тазартқыш тынымсыз бұлғаңдап маңдай терезеге түскен қарды жентектеп екі шетке сыра береді. Бірақ қалыңдаған қарды сыпыруға әлі келмей оның да барған сайын қадамы қысқарып келеді.

Қасболат арт жақта отыр. Арқалыққа шалқайып, көзін жұмып мүлгіп кеткен сияқты. Аққұба әдемі жүзі тотығып, бетіндегі әжімдері де тереңдей түскен. Езуінен турыла түскен екі сызық әдемі жұмыр иегін шошайтып шықшытынан бөліп тастаған. Жұматай артына қарап, бастығы ұйықтап кеткен екен ғой деп, оның кеудесін тонмен қымтап тастауға оқтала түсіп еді, қалың кірпік астынан қарашығын көріп іркіліп қалды. Қасболат ұйықтамапты, бірақ өзіне қарай ұмсына түскен. Жұматайды көрмейтін сияқты. Кірпігі қыбыр еткен жоқ. Жұматай ыңғайсызданып, тез бұрылып баранкасына жармасты.

Қасболат аз мызғып алмақ боп көзін жұмып еді. Бірақ ұйқы келмеді. Бүгінгі күннің мынау сергелдеңіне, уайымына өткен-кеткен жайлы мазасыз ойлар жалғасын әбден берекесін алды. Осы қарлы боранда бір колхоздан екіншісіне тоңып-шаршап әрең жетіп, түн ортасы ауа басы жастыққа тисе де ұйқысы тіпті нашар болды. Түні бойы қай-қайдағы бір оңбаған жаман түстер көреді. Ояна келгенде оның ешбірін есіне түсіре алмайды. Тек басы зеңіп, алқымы кебіртеңденіп бір нәрсені бүлдіріп алып, енді сол үшін айып тартатын адамдай жиіркенішті халде болады. Міне, қазір де ұйықтай алмады. Азғана уақытқа ұмытайын десе ұмыт болмайтын жайлар тұр алдында. Үлкен сүргін, қым-қуыт жұмыстар күтіп тұр. Келе бүкіл аудан орталығын аяғынан тік тұрғызып, қызметкерлерді колхоздарға қуады. Телефоннан түспей жан-жаққа хабар салып, аласұрып жоғалып кеткен отарларды іздейді. Газиктің митыңдаған жүрісі аяғына тұсау болып, әбден зықысын алып келеді. Облыстан да телефон соғып жатқан шығар.

Машинаның іші бұрынғыдан бетер күңгірттене түсті. Қасболат бойы тоңази бастаса да тонын қымтанбай сұлық отыр. Манағы түрік ерінді, кішілеу қайқы тұмсық бала көз алдына елестеп — көңілін жылу шарпиды. Өзі жылтылдаған ұшқын сияқты. Жоқ-ау, тіпті лаулап тұр. Беті қайтпаған балалығы ма, өзі өктем-ақ. Бұл ауданда ешкім бетіне келмейтін Қасболаттың апшысын ауырып әлек салды. Именіп өтініш айтудың орнына тапжылтпай талап қояды. Жоқ, осы балалық аңғырттықтан ғана ма екен? Не де болса бойында бір тегеурін жатыр. Қаламүш деген аты қызық өзінің? Шамасы еркелетіп қойған ат-ау. Шын аты кім болды екен?

Түһ, адам да қайдағы жоқты ойлайды екен ғой. Мына ақ дүлей ауданды тақырға отырғызып кетейін деп тұр. Жапан далада қора-қора қойлар ығып жүр. Біразы қырылып та қалған шығар. Осындай қиын-қыстауда қайдағы бір баланы ойлан... Өзі бірақ тегін емес. Суықтан сіресіп қалған езуін жинай алмай ыржиып, жәркелештеніп келе жатқан Қадыржанды шегеріп, бірден киін кетті. Қоспанның үйінде бір-екі рет көргенде аңқау кескіні уылжып тұрған жас бала еді. Беті ашылмаған қыздай қызара күлімдеп тұратын. Енді келіп қарашы, бала бүркіттей шаңқылдап...

Өмір иін түсірмеген қайран жастық. Жолың даңғыл, алдыңда бөгет болар бұдыр жоқ сияқты. Талабың тау жығардай боп, еркін сермеп жүретін аңғырт кезең. Тайсалу, жасқану білмейсің-ау онда. Бұл дүниеде әділдіктен артық күш бар дегенді ойламай, көзің жетіп, осы әділет дегеніңді кім болса да көлденең тосып, киіп-жарып кететін дәурен еді ғой. Ия, Қасболаттың да алмас қылыштай жарқылдап жүретін кездері болып еді.