Ең бір жарқын жақсы кездері еді ол. Ел тұрмысы онша жақсы болмаса да ашаршылықтан кейін тойынып, өзіне өзі келе бастаған. «Асыра сілтеуден» азайып қалған мал басын қалпына келтіру үшін әр тұяқты есепке алып, «тышқан мұрнын қанатуға» тыйым салынған, қазақтың үйреншікті еті тісіне тие қоймаса да, қара азығы мен ағарғаны молайып, ел еңсесін көтеріп қалған кез. Әркім де алға үлкен үмітпен қарайтын болған. Сол үміттің үлкені Қасболатта болатын. Бүгінгіден ертең жақсы болатындай көңілінен дәме-қуаныш үзілмейтін. Киер киім, ішер астың уайымы жоқ, бары-жоғын есептемейтін. Оқып жүргенде революция кезінде кішкене болып, үлкен істерге араласа алмай қалғанына өкінсе — қазір ел өмірінен ұшан теңіз жұмыс тапты. Керек емес нәрсе жоқ: мектеп салу, аурухана салу, клуб салу, көркемөнер үйірмесін құрып ауданда ойын-сауық көрсету. Комсомолдың араласпайтын ісі жоқ. Осының бәрі жаңа болғанға халық та сондай ықыласты. Әсіресе жаңа оянған ауыл жастарының ықыласын айтсайшы. Қасболаттың өзі де біреуден кем желікпеуші еді-ау. Қолға алған ісінін бәрі маңызды, бәрі қызық көрініп соны тындырғанша тағат таппайтын. Аудан комсомолы мектепті шефке алғаннан бері Қасболат одан жақсы, одан қызғылықты іс барын ұмытып та кеткен.

Шынында да әрбір кішкентай баланың өзінше хикаясы бар. Анау қызыл орамал тартқан бойшаң сары қыз... Жасы биыл он төртке қараған. Не бары екі-ақ класс бітіріпті. Жалғызілікті шешесі қолқанат етемін деп жөндеп оқытпаған. Ол бұл топқа ілікпей де қалар еді. Егер...

Оқуға баратын бала іздеп, үй жағалап жүрген Қасболатты бір арықша қара торы әйел қуып жетті. Әлденеге асыққандай ентігіп, үсті-үстіне бастырмалата сөйледі.

— Тоқтай тұршы, қайным. Әлгі оқуға бала жинап жүрген сен бе? Ендеше өзіңе айтатын бір арызым бар. Өзің өкіметтің адамы көрінесің, шырағым. Біздің сөзімізге сен құлақ аспасаң кім тыңдайды. Сені оқуға бала жинап жүр дейді. Өзге баланы қойшы, ата-анасы оқытады ғой. Ауылдан да мектеп ашатын көрінеді. Одан да сен ана бишара балаға көмектес. Бетім-ау, он үштегі баланы он сегізде деп ұзатайын деп жатыр. Ол қайдан он сегізде болсын. Жұрттың бәрі біледі, өткен мешінде туған. Бір мүшелге жаңа келді ғой. Құр бойы сұңғақ деп, бетім-ау, жұрттың төрт көзі түгел ғой...

Қасболаттың есінде қалғаны — «бетім-ау» дегендегі бетін сызған буылтық саусағы мен тынымсыз жалпылдаған ерні ғана. Сол әйел Қасболатты қыздың үйіне өзі ертіп әкеп кіргізіп кетті. Баланың аты Гүлсім екен. Шешесі жасы үлкен болмаса да азап, мехнаттан ерте қартайған адам сияқты. Қасболат:

— Балаңыз оқи ма, жеңгей?— деп сұрады.

Әлгі әйелдің айтқаны рас сияқты. Баланың жасы он үш-он төрттен артық емес. Бірақ өзін әдемілеп бой жеткен қызша киіндіріп қойыпты. Қос етекті бүрме көйлек, мақпал жеңсіз, басында тебетей. Әлгі сөзді естігенде Гүлсім елең етіп Қасболатқа қарады. Шешесі де әлденеден секем алып, қызына ала көзімен қарап:

— Кісінің алдында не бар, бара тұр,— деп қызын шығарып жіберді.

Қасболаттың сөзін жауапсыз қалдырды. Тек қайталап сұрағанда барып:

— Азғана оқуы бар. Енді мектептен жасы асып кетті,— деді.

— Неге асады. Әлі де оқуына болады. Жасы он үште көрінеді ғой.

— Оны кім айтты?— деді әйел әлденеден үркіп. Өзі әжептәуір сасып та қалды.— Жоқ, жасы толған бала, шырағым. Бізді әурелеме.

— Оның несіне таласасыз, баланың түрі де айтып тұр ғой. Өз балаңызға жаныңыз ашымай ма?

— Жаным ашыса абыройы барда құтты жеріне қондырамын. Бойжеткен баланы айдалаға жіберіп, масқара болар жайым жоқ.

— Балаңызды шақырып жіберіңізші. Мен жеке сөйлесіп көрейін. Оның да ойын білейік.

Әйел бұл сөзге тіпті баж ете қалды.

— Не деп тұрсың, шырағым-ау, бой жетіп отырған қызды сендей жігітпен оңаша үйге тастап... Қой, шырағым, мына сөзің сиырдың мүйізінен де қисық болды. Балам он жетіде, нанбасаң ауылнайдан мөр басып берген куәлігі бар.