Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Бұл әйелмен әңгімесі жараспады. Қалай айтса да көнетін түрі жоқ. Енді ауыл совет арқылы сөйлеспек боп Қасболат сыртқа шықса манағы осы үйге әкелген әйел Гүлсіммен сөйлесіп тұр екен. Қасболатты көре сала қасына жүгіріп келді.

— Иә, оқуға әкететін болдың ба, қайным?

Үй иесі әйел де сыртқа ере шыққан екен, анаған тап берді.

— Ә, сен жүзіқара екенсің ғой, сумаңдап бәрін жеткізіп жүрген. Менің өлгенде көрген несібемді күндеп, ішкенің ірің боп жүр екен ғой, сен бейбақтың. Бәрібір Саумалбай сен жүзіқараны алмайды.

— Әй, сенің өзің бейбақ, қаршадай баланы ұзатамын деп. Қазір кеңес заманы, білесің бе? Басың сотқа кетеді. Ал, Саумалбайға сен жеңгетай болмай-ақ қой. Дәм-тұзымыз сенсіз де жарасқан.

— Дәм-тұзым жарасты деп толып жүр екенсің ғой. Көп болса бір сарып кеткен шығар. Еркек те бір, ит те бір. Бір сарыған бұтасына қайрылмайды.

Қасболат тұра қашқандай болды. Жиырма шақты үйдің ортасындағы ауыл советтің кеңсесіне жеткенше екі әйелдің бажылдаған даусы құлағына келіп тұрды.

Ауыл советтің кеңсесіне келіп сұрастырып анықтағанда қыздың жасы он үштен он төртке қараған боп шықты. Шешесі Гүлсімді Саумалбай дейтін осы маңдағы көп жұрттан күйлі жеке шаруаға ұзатпақ боп отыр екен. Ол алдағы көктемде әйелінің жылын беріп, содан кейін үйленбек екен.

Қасболат енді қызы мен шешесін ауыл советтің кеңсесіне шақырып алып сөйлесті. Ауыл совет председателімен екеулеп ортаға алса да шешесін көндіре алмады.

— Баланы туған сендер емес, менмін. Оның жасын өзім білем. Сенбесеңдер мінекей куәлігі,— деп бір парақ дәптер бетіне жазылған куәлікті ұсынды.

Куәлік шала сауатты жазылыпты. Дегенмен Гүлсімнің жасын биыл он жетіде деп куәландырыпты. Бір қызығы бес-алты жол азғана сөз парақтың ең басына жазылыпты да, мөр ең төменгі шетіне басылыпты. Қол қойған ауыл советтің бұрынғы председателі Әлі латынша үйренбегендіктен арабша қойыпты қолын.

Председатель Қасболаттың қолынан қағазды алып, біраз айналдырып үңіле қарап отырды.

— Мынау Нағашыбайдың қолы ғой. Ол қашан берді бұл куәлікті,— деп сұрады әйелден.

Әйел кішкене кібіртіктеп қалды да:

— Қайдан білейін. Берді ғой әйтеуір. Менің қай бір есім бар,— деді.

Бұрын да сезіктенуші едім, Нағашыбайдың жайы мәлім болды,— деді председатель.— Мынау ақ мөр.

«Ақ мөр» дегенді Қасболат сол жолы ғана естіген. Бұрынғы председатель орнынан түсерінде ақ қағазға көп қылып мөр басып алады екен де, кейін керек кезінде толтыра қояды екен. Бұл өзі ертедегі болыстардан келе жатқан әдіс болса керек.

— Мынау өтірік қағаз болды. Оны берген адамды біз жауапқа тартамыз. Ал, енді не дейсіз?— деді Қасболат әйелге.

«Жығылған жерің осы шығар, енді бұлтара алмассың» деп ойлап әйелдің бетіне көз тастады. Әйел көзі жыпылықтап председатель екеуіне кезек қарады. Қасболат енді байқады — бір кезде аққұба ажарлы адам болған сияқты. Сүйегі кең әдемі қазақы жүзі күн мен желден әбден тотығып қарауытқан, сүйкімді қой көзінің нұры қашып, қарашығының айналасы сарғая бастапты, көз төңірегін, бетін ұсақ әжім басқан. Кеудесі солыңқы, өзі арық. «Жасы қырыққа енді жақындаған әйел-ау, байғұсты жоқшылық пен күйік ерте тоздырған ғой» деп ойлады Қасболат. Аяқ астынан ұсталып, торға түскен құстай екеуіне кезек жаутаңдаған түрін көріп осы әйелді аяп кетті. Жылы сөйлескісі келді.

— Сіз орынсыз ренжімеңіз, жеңгей. Қайта өз балаңыздың келешегін ойлаңыз.

Сол-ақ екен әйел еңіреп жылап қоя берді. Қос жұмырығымен маңдайын бір соқты да, содан жұмырығын маңдайынан алмастан, өксігін баса алмай қорсылдаған күйі ащы сөйлеп кетті.