Красная стрела. Книга Четвертая / Қызыл жебе. Төртінші кітап - Шерхан Муртаза / Шерхан Мұртаза

Баяғыда, бала кезінде, жыртық үйдің көлеңкесінде қаратабан балаларды жинап алып, Ахат бабаң айтар еді: «Ертеде бір ерен жігіт болыпты. Өзі батыр, өзі мерген, асқан палуан, әйдік азамат екен. Сол бір қызға өлердей ғашық болады. Қыз хас сұлу болса керек. Бірақ аса кесірлі, мекері көрінеді. Жігітке шарт қояды: мені аламын десең, шешеңді өлтіріп, жүрегін әкеліп бер, — дейді. Жігіт шошып кетеді. Бірақ ғашықтық дерті ақылынан айырады. Ақыры шешесін өлтіріп, жүрегін қызға алып келе жатқанда, сүрініп жығылады да, қолындағы жүрек бір бұтаға ілініп қалады. Сонда жүрекке кенеттен тіл бітіп: «Құлыным-ау, қатты құладың-ау, бір жерің ауырып қалған жоқ па? Жарақаттанып қалған жоқсың ба? Тұра ғой құлыным», — деген екен дейді.

Рысқұлов сонда Сталинге бола шешесін өлтірмек пе? Шешесі — халық болар. Өз туған анасы Қалипа марқұм баяғыда бұл Тұрардың үш жасарында-ақ дүниеден өтіп кеткен. Шешесінің елесін Рысқұлов көз алдына келтіре алмайды. Анасыз жетім. Бірақ арлы жетім.

Сталиннің жобасын үшінші рет тағы оқып шықты да, сол Кремльдегі кабинет терезесінен дүниені көзбен шолғандай көп қарады. Не ойлады? Алғаш құрылған колхоздардың біразын көзбен көрді. Еділ бойынан. Орыс деревняларынан. Кедейлері колхоз болуға ықтиярлы-ақ екен. Ұйымдасса, бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарса, кәдімгідей ел болып кететін түрі бар. Бірлесіп жер жыртып, бірлесіп егін егіп, қаужаңдасып-ақ жатыр. Жеке-жеке отырғанда бұлардың кейбірі тоқымдай жерін де жырта алмай, соқаға өзін-өзі жеккен мұжықтары да болған. Жалғыз жарым — жарымас. Ал бірлесіп, ұжымдасып тірлік етсе, жер де жыртылады екен, егін де болады екен. Бұл жағынан береке болар түрі бар. Бірақ колхоздың ұйымдасып тапқан табысын мемлекет тартып ала бермесе болғаны.

Колхоз тіршілігіндегі ең қиыны — орта шаруа көрінеді. Бай-кулак кәмпескеленіп, айдалып, сотталып, сүргінге түсті ғой. Оны қойшы. Ал мына орта шаруа дегенің колхозға қарай беттемей тұр. Мысалы, Қорабек сияқтылар ғой. Ішіп-жемі бар, мал-жаны біршама шүкіршілік дегендер қалай ғана ортақ қазанға барып күмп ете түспек? Колхоздан бас тартқан орташаны кулактарға балап, мал-мүлкін күштеп тартып алған жерлер де бар. Ондай губернияларда оқтын-оқтын көтеріліс те шығып жатыр.

Ал енді Сталиннің жобасы сол орташаны колхозға күштеп апаруды құптайды.

Ойлан, Рысқұлов! Сталин «ойлан», — деді ғой.

* * *

Ойланды. Көп ойланды. Кабинеттен шығып, машинаға мініп, Неглинная дейтін көшедегі үйіне қайтар жолда да, машинадан түсіп, үшінші қабаттағы пәтеріне тепкішекпен көтеріліп бара жатқанда да, пәтердің қоңырауын басып, есік ашылғанда да, пальтосын шешіп, ілгішке асқанда да... қолын шайып, дастарқан басына отырғанда да, сәл тыныстап диванға қисайғанда да...

Үй ішіндегілер Рысқұловтың бүгінгі ұсқынын жатырқап, «бұған не болған?», — дегендей, үнсіз-түнсіз, аяқтарын ұшынан басып жүр.

— Папа, қарындаш әкелдің бе? — деп алғаш тіл қатқан Ескендір болды.

Рысқұлов ұмытып кетіпті. Кремльдің комендантына айту керек еді. Енді телефон соғайын деп отырғанда, Сталин шақырды ғой. Ұлының алдында кінәлі болып қалды.

— Ертең, Ескендір, ертең... Бүгін жұмыс басып кетіп, қолым тимеді, —деді Рысқұлов баласын басынан сипап.

Жас келіншек келіп, Ескендірді қолынан жетектеп, былай шығарып, құлағына сыбырлап:

— Папаң шаршап келді, мазасын ала берме, — деді. Ол Рысқұловтың жаңа үйленген әйелі Әзиза еді.

Егер Рысқұлов Сталиннің шартына көнбесе, оны айыптайтын кінәнің бірі осы Әзиза болар. Бұрынғы отбасын тастап, өзінен әлдеқайда жас қызға үйленді, бұл коммуниске, әрі десе, басшы қызметкерге жарасымсыз, жалпы коммунистік моральға жат қылық деп күстәналайтын табылар.