Красная стрела. Книга Четвертая / Қызыл жебе. Төртінші кітап - Шерхан Муртаза / Шерхан Мұртаза

Альбомдағы басқа суреттердің бәрі жайына қалды. Рысқұлов әлгі екі қыздың бейнесінен көз алмай ұзақ қарады. Ес біліп, қыздарға қырындауға жарап қалған Ескендір Тынышбаев Рысқұловтың бұл қылығына іштей таңғалды. Былай қарасаң, тым ересек, жасы келіп қалған кісі... Рысқұлов сонда қанша жаста екен? Отыздың төртеуі, не бесеуі. Ескендір үшін ұлғайған жас. Бүлдіршіндей жас қыздарға қызығуы ерсі сияқты. Әрі десе, үкімет адамы. Үлкен үкімет. Ересектердің айтуына қарағанда, Қазақстанның өзі сол үкіметке бағынатын көрінеді. Оның үстіне Рысқұловтың отбасы, бала-шағасы бар болса керек-ті.

— Сен мына қызды жақсы танисың ба? — деді Рысқұлов Әзиза дегенін нұсқап.

—Танымағанда ше? — Ескендірдің үнінде мақтаныш лебі бардай. — Бір қалада, бір көшеде тұрамыз ғой. Інілері менің достарым. — Рысқұловты қызықтырған қызды танудың өзі дәреже сияқты көрінді.

Оның үстіне Рысқұлов пен өзі әкесі Мұхамеджан Тынышбаевтың арасындағы бір әңгімеге еріксіз куә болғаны бар.

— Тұрар, осы сен орыстан қызды армансыз-ақ алдың ғой, — деп еді әкесі шай үстінде қалжың сыңайлы сөйлеп. — Енді өз қазағыңнан бір қыз алсаңшы.

Рысқұлов әуелі күліп алды.

— Бойдақ екенім рас, Мұха. Біздей бойдақтарды орыстар «соломенный вдовец» дейді. Надямен бөлек тұрамыз. Бірақ жас болса келіп қалды...

— Ой, тәйірі, со да сөз бе екен? — деп Мұхамеджан Тынышбаев екпіндеп кетті. — Отыз бес деген жігіттің төресі емес пе?! Саған кез келген қазақтың қызы тиеді. Тек ишара білдірсең болғаны.

— Менің өзімді қаламай, үкіметтігімді қалап тиетін қыздың маған керегі жоқ, — деді Рысқұлов зілдене қалып. Одан әрі әңгіме немен тынғанын Ескендір білмейді. Әкесі үлкендердің мұндай әңгімесіне құлақ түре берме дегендей Ескендірді базарға жұмсап жіберді.

Сол жолы үйленуге пейілі бола қоймағандай көрінген Рысқұлов енді мына суреттегі екі қыздың біріне сырттай ғашық болып қалған сыңайлы.

Сол жолы әлдеқалай әлгі альбом қолына түспесе... Әлгі суретті көрмесе... Кім біледі, Тұрар мен Әзизаның жұлдыздары тоғысар ма еді... Тағдыр екен, тоғысты. Екеуінің танысып, түсінісіп, табысуы ұзақ әңгіме... Бұл арада әкелі-балалы Тынышбаевтардың ықпалы, көмегі болмай қалған жоқ. Әзизамен бас қосты. Ақыры не боларын алдын ала білген ешкім жоқ. Шексіз шебер Құдірет адамды солай жаратқан: ешкім болашағын болжай алмас.

Рысқұловтың осы бақытын қызғанғандай Сталин көңілге қаяу салып қойды. «Ойлан, Рысқұлов!» — деді. Енді міне, жас келіншегін күндегідей аймалай алмай, төсекте ойланып жатыр. Онысы Әзизаға тосын көрінді.

— Тұрар, бүгін не болды саған? — деп сыбырлады періштедей жары жанында жатып.

— Бір аса күрделі ауыр жұмыс басты қатырып тұр, — деп Рысқұлов келіншегін шашынан сипалап, тыныштандырмақ болды. — Ештеңе етпес, кәдімгі жұмыс ғой. Ұйықта, Әзиза.

Бірақ өзі ұйықтай алмады.

Көшедегі дабыр-дүбір шу сап болған, үлкен шаһар уһ деп дем алған шақ еді. Оқта-текте ғана, көшеден бірен-саран машина өткенде ғана болмаса, қала құлаққа ұрған танадай. Оның өзі де ГПУ-дің қара машиналары болар... Ол машиналарға сол кездің өзінде-ақ «қара құзғын» деген ат тағылған. Діндарлардың дұғасына: «Құдай «қара құзғыннан» сақтай гөр!» — деген тілек кіре бастаған кез.

«Қара құзғын», жалпы құзғын құстың ұсқыны сүйкімсіз ғой. Құзғын көп жасайды. Момын, бейбіт құстардан әлдеқайда көп жасайды. Сонда зұлымдыққа ізгіліктен көп жасауды жаратылысы о басында бұйырған ба... Құзғын құс жер бетіндегі тұңғыш жендет Қабылдың сүлдесі сияқты. Баяғыда, баяғы болғанда, 1924 жыл ғой, Рысқұлов Моңғолстанда жүргенде, осы Түмен-Жырғалмен бірге елге шығып, бір араттың киіз үйінде отырғанда, тапа-тал түсте сырттан шаң-шұң, айқай-шу естілді. Үйдегілер елең ете қалған, ізінше егде әйел екі жап-жас баланы үйге сүйрелеп кіргізді. Екеуі де аяғы енді-енді шыққан жортпаш балақайлар.

Сөйтсе, әлгі әйел аспаннан құзғын құстың қалықтап жүргенін көріпті. Көре салып, балақайларды үйге қарай ала қашқан.

— Неге? — дейді ғой Рысқұлов бұл әрекетке түсінбей.